Τετάρτη 12 Ιουνίου 2013

ΣΠΙΝΑΛΟΓΚΑ ή ΚΑΛΥΔΩΝΑ



                        Σπιναλόγκα ή Καλυδώνα      
                                   ( Το Νησί )
                                         Του Δακανάλη   Μανόλη 
                                      Αντιπροέδρου ΕΟΣ. Μοιρών
        « Σήμερα το νησί της Σπιναλόγκας έχει ανοίξει τις πύλες του σε όλο τον κόσμο,
            μαγνητίζει τους πάντες η ιστορία και η αρχιτεκτονική του φρουρίου».
      Οι Βενετοί το 1579  οικοδόμησαν πάνω στο βράχο του νησιού ένα από τα σπουδαιότερα  και καλύτερα φρούρια της Κρήτης. Η οχύρωση αποτελείται από δυο ζώνες, η πρώτη ακολουθεί το περίγραμμα των ακτών και η δεύτερη είναι θεμελιωμένη πάνω στους βράχους της κορυφογραμμής, από την οποία ήλεγχαν αποτελεσματικά τη ναυσιπλοία»  στον κόλπο  της Ελούντας. Σε στρατηγικά σημεία της οχύρωσης νότια και βόρεια βρίσκονται δυο ημισέληνοι που αποτελούν  έργα σπάνιας  αρχιτεκτονικής οχυρωματικής κατασκευής και το 1630  το φρούριο διέθετε 35 κανόνια.
    Η Σπιναλόγκα στα λατινικά  ονομάστηκε «Σπίνα Λούγκα», που σημαίνει «μακρύ αγκάθι». Το νησί της Σπιναλόγκας ήταν ένα κομμάτι της χερσονήσου της Ελούντας , όπου το 1526 οι Ενετοί έκοψαν μέρος της χερσονήσου, έγινε ισθμός και δημιουργήθηκαν τα νησιά Σπιναλόγκα και Κολοκύθα.
     Το φρούριο δεν παραδίδεται το 1669 που κατέκτησαν οι Τούρκοι την Κρήτη, αλλά κρατήθηκε μέχρι το 1715 που το κατέκτησε ο Καπουδάν Πασάς. Την περίοδο αυτή κτίστηκαν πάνω στο νησί οι εκκλησίες του Αγίου Παντελεήμονα και του Αγίου Γεωργίου. Έκτοτε η  Σπιναλόγκα εξελίσσεται σε αμιγές οθωμανικό οικιστικό κέντρο και το 1881 κατοικούσαν περίπου 227 άτομα. Μέχρι σήμερα σώζονται αρκετά κτίρια της περιόδου αυτής με διώροφες κατοικίες, εμπορικά καταστήματα με μεγάλες πόρτες και τζαμαρίες (Τούρκικος μαχαλάς).
    Επί Κρητικής Πολιτείας το 1903 που εγκατέλειψαν το νησί και οι τελευταίοι Τούρκοι, ιδρύεται Λεπροκομείο, τόπος διαμονής και συγκέντρωσης των λεπρών της Κρήτης από  τα μεσκηναρία του Ηρακλείου, Ρεθύμνου και των Χανίων.  Έκλεισε το 1957 που βρέθηκε το φάρμακο  καταπολέμησης της ασθένειας. 
    Το Λεπροκομείο διέθετε νοσοκομείο, διευθυντή, γιατρό, νοσηλευτικό προσωπικό, επιστάτη, καθαρίστριες, οικονομική υπηρεσία και παππά.  Οι άρρωστοι κατοίκησαν στα κτίρια του τούρκικου μαχαλά (οικισμού) αλλά και σε άλλα κτίρια που κτίστηκαν τότε. Δημιουργήθηκε ένα χωριό με οικογένειες, υπήρχαν όλα τα επαγγέλματα και  διοργάνωναν διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις.  Μετά την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα το 1913, έφεραν αρκετούς λεπρούς στο νησί  και από την  Ηπειρωτική Ελλάδα. Τα εφόδια τα μετέφεραν με βάρκες από τα χωριά Πλάκα και Ελούντα. Ο προμαχώνας Donato χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο των λεπρών.
    Με τον Ορειβατικό Σύλλογο Μοιρών αλλά και κατ ιδίαν έχουμε επισκεφθεί το νησί πολλές φορές. Στο φρούριο οι επισκέπτες εισέρχονται από τη νότια πλευρά, που υπάρχει υπήνεμος όρμος και δένουν τα σκάφη που φθάνουν από την Πλάκα, την Ελούντα και τον Άγιο Νικόλαο.
       Εισήλθαμε από τη νότια πύλη, συναντήσαμε τον τούρκικο οικισμό, την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα,  μια μεγάλη πέτρινη δεξαμενή και φθάσαμε στη δυτική εντυπωσιακή κεντρική πύλη του φρουρίου. Ακολουθήσαμε τον περιμετρικό δρόμο του νησιού, περάσαμε από τη βόρεια οχυρωματική ημισέληνο, το νεκροταφείο με την εκκλησία του Αγίου  Γεωργίου και ανεβήκαμε στη νότια οχυρωματική ημισέληνο. Σκαρφαλώσαμε στην κορφή του νησιού από την οποία η θέα ήταν καταπληκτική προς τον κόλπο του Μεραμπέλου και τη γύρο περιοχή. Στις πλαγιές του νησιού υπάρχουν μισοξεραμένες αμυγδαλιές και αραιά πεύκα.
      Η λέπρα ή νόσος του Χάνσεν είναι χρόνια λοιμώδης ασθένεια που κατατρώει σιγά – σιγά τις σάρκες του πάσχοντα. Αποτέλεσμα να πέφτουν τα άκρα των χεριών ποδιών, η μύτη, τα αυτιά, τύφλωση και τέλος ο αργός θάνατος. Το αντίκρισμα του αρρώστου σε προχωρημένο στάδιο ήταν φρικτό. Ο τρόπος που μεταδίδεται η νόσος δεν έχει ακόμα αποσαφηνιστεί, σίγουρα όμως η συχνή συναναστροφή με λεπρούς αυξάνει τις πιθανότητες μετάδοσης.
    Οι μεγαλύτεροι από εμάς έχουμε δει στο δρόμο άρρωστα άτομα κυρίως μετά το 1957 που έφυγαν από το νησί. Η εικόνα τους μας έχει μείνει ανεξίτηλη στα μάτια και στη μνήμη  μας μέχρι σήμερα, που δεν μπορεί να φύγει ποτέ.
    Ας αναλογιστούμε πόσες σκηνές φρίκης, τρόμου, πόνου, δακρύων, αγανάκτησης, εκτυλίχτηκαν πάνω σ αυτό το νησί από τους πάσχοντες. Είχαν την κοινωνική απόρριψη από τους φίλους, τους γνωστούς, τους χωριανούς πολλές φορές και από την ίδια την οικογένεια. Ήταν απομονωμένοι μέχρι να επέλθει ο λυτρωτικός θάνατος. Έτσι  η Σπιναλόγκα έγινε συνώνυμο του κοινωνικού αποκλεισμού.
        Σήμερα το νησί της Σπιναλόγκας έχει ανοίξει τις πύλες του σε όλο τον κόσμο, μαγνητίζει τους πάντες η ιστορία και η αρχιτεκτονική του φρουρίου. Χιλιάδες τουρίστες από όλο τον κόσμο κατακλύζουν κάθε χρόνο το νησί με τη μεγάλη φωτογένεια και ιστορία.
      Το νησί της Σπιναλόγκας έγινε ακόμα πιο γνωστό με τη σειρά του τηλεοπτικού σταθμού MEGA το 2010 βασισμένη στο βιβλίο της Βικτόρι Χίσλοπ που αναφέρεται σχετικά με την ζωή των  λεπρών του νησιού.-
ΠΗΓΕΣ :   ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Θεοχάρη Δετοράκη σελ.270.
                 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ  ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ  ΕΛΛΑΔΟΣ Μ. Σταματελάτου, σελ. 157.
                 Ηλεκτρονική Εγκυκλοπαίδεια ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ.
                 ΦΩΤΟ. Δακανάλης  Μανόλης.
                
    
H σπιναλόγκα από το βουνό Οξά

Η Σπινλόγκα από την Πλάκα

Σπιναλόγκα

Νότια πύλη

Τούρκικος Μαχαλάς

Τούρκικος Μαχαλάς

Άγιος Παντελεήμονας

Δυτική κεντρική πύλη

Υδραγωγείο

Νοσκοκομείο

Άποψη οικισμού

Βόρεια οχύρωση

Βόρεια οχυρωματική ημισέληνος

Αγιος Γεώργιος

Νότια οχυρωματική ημισέληνος

Δεύτερη οχύρωση

Βενετσιάνικα κτίρια

Από την κορφή η δυτική πλευρά

Κορφή Σπιναλόγκας