Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου 2014

ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΣ ΜΑΣΑΟΥΤΗΣ ΓΙΩΡΓΗΣ ή ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ



Ο  ΓΕΩΡΓΙΟΣ  ΜΑΣΑΟΥΤΗΣ
(ΣΑΛΟΥΣΤΡΟΣ)
Ο Π Λ Α Ρ Χ Η Γ Ο Σ
Η  ΣΦΑΓΗ  ΚΕΡΑΜΟΥ – ΚΟΥΡΤΩΝ

Του Δακανάλη Μανόλη
πρώην  Αγρονόμου

       Το δεύτερο ήμισυ του Ι9ου αιώνα ξεχώριζε στα Ανώγεια Μυλοποτάμου ένας ήρωας, αγωνιστής, πατριώτης, υπερασπιστής των δικαιωμάτων των χριστιανών της ευρύτερης περιοχής, από τις αυθαιρεσίες και ωμότητες των Τούρκων κατακτητών. Αυτός ήταν ο οπλαρχηγός Μασαούτης Γεώργιος (Σαλούστρος). Η μεγάλη και αξιόλογη δράση του έχει περάσει σχεδόν στην αφάνεια, με σπάνιες ή καθόλου αναφορές στις τοπικές ιστορίες.
       Στο έγκριτο περιοδικό «Κρητική Εστία» τεύχος 134 του Αυγούστου 1963    στις σελίδες 81-83, ένα δημοσίευμα του δασκάλου Ευαγγέλου Χαρούλη καταγράφει τη δράση του οπλαρχηγού  Γιώργη Μασαούτη ή Σαλούστρου.
     Πέραν όμως αυτών που δημοσιεύει το περιοδικό, τα οποία στηρίζονται στα διασωθέντα χειρόγραφα απομνημονεύματα του Ανωγειανού Εμμ. Χαιρέτη ή Τορπίλη συναγωνιστή με τον Μασαούτη κατά την ίδια περίοδο, θα αναφέρω πρόσθετα και τα παρακάτω γεγονότα.
     Το έτος 1890 ο οπλαρχηγός των Σφακίων Ξηρουχάκης Ιωσήφ μαζί με τους Πενθερουδάκη Γεώργιο ή Τσάκαλο από τους Κούμους Ρεθύμνου,  Ιωσήφ Βολουδάκη ή Λιάπη και  Τσούρδα, πήγαν στ’ Ανώγεια να συνεργαστούν με τους Ανωγειανούς με αντικειμενικό σκοπό να σκοτώσουν από κοινού τον αγά των Κουρτών, του οποίου η συμπεριφορά είχε γίνει εφιάλτης των χριστιανών της Μεσαράς.
     Στα Ανώγεια φιλοξενήθηκαν στο σπίτι του Εμμ. Χαιρέτη ή Τορπίλη και συζήτησαν τις προθέσεις των. Οι Ανωγειανοί συνεφώνησαν και με ενθουσιασμό εντάχθηκαν στην ομάδα τους οι Ανωγειανοί Μασαούτης Γεώργιος και Χαιρέτης Κων/νος ή Χαιρετόκωστας. Η μεικτή πλέον ομάδα Σφακιανών και Ανωγειανών μετέβησαν στο δάσος του Ρούβα. Εκεί συνάντησαν ένα ντόπιο βοσκό, ο οποίος όμως δεν ενέπνευσε εμπιστοσύνη στον Ξηρουχάκη και πρότεινε στην ομάδα, να τον συλλάβουν  μέχρι να τελειώσει η επιχείρηση. Η πρόταση του όμως δεν έγινε δεκτή με την αιτιολογία, ότι ήταν χριστιανός και θα τους βοηθούσε.
     Στη συνέχεια ο βοσκός προσφέρθηκε να τους προμηθεύσει με τρόφιμα και καπνό. Αντί όμως να κάμει τούτο, την επόμενη  έφερε τους Τούρκους στρατιώτες. Η ομάδα αντιλήφθηκε ότι ήταν περικυκλωμένη στο δάσος από Τούρκους στρατιώτες. Για να σωθούν αποφάσισαν να σπάσουν τον κλοιό φεύγοντας προς την κορφή «Αμπελάκια» νότια του Ρούβα. Έγιναν όμως αντιληπτοί και στην επακολουθήσασα μάχη σκοτώθηκε ο Τσάκαλος. Οι υπόλοιποι διασώθηκαν φεύγοντας κάτω από τους πρίνους. Ο Τσάκαλος τάφηκε έξω από την εκκλησία του Αη Γιάννη, ο τάφος του οποίου σώζεται μέχρι σήμερα.
     Από τ’ Ανώγεια κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα κατά των Βουλγάρων Κομιτατζήδων 1904-1908, πήγαν και πολέμησαν εθελοντικά τρεις Ανωγειανές αποστολές. Σε μια από τις αποστολές  αυτές πήγε και ο Μασαούτης Γεώργιος.
     Παραθέτουμε παρακάτω το δημοσίευμα του περιοδικού έτσι όπως το έχει καταγράψει ο συνεργάτης του Ευαγ. Χαρούλης διδ/λος.
              «Στις Κούρτες και στον Κέραμο τους σκότωνε ζευγάρι
                και ο Θεός του έδινε του Μασσαούτη χάρη».
   Από χειρόγραφον βιογραφίαν του εξ ‘Ανωγείων Εμμανουήλ Χαιρέτη, η οποία περιήλθεν εις χείρας μου υπό του υπαλλήλου Ο.Τ.Ε. Γραφείου Πύργου κ. Εμμ. Μασσαούτη, αποδεικνύεται ότι κατά το διάστημα από 1848-1915 έζησε και έδρασεν ο εξ Ανωγείων Γεώργιος Μασσαούτης ή Σαλούστρος, ο οποίος δεν αναφέρεται υπό ουδενός των ασχοληθέντων μέχρι σήμερον για τα γεγονότα της περιόδου όπου έζησε ο ανωτέρω αγωνιστής.
      Ο Γεώργιος Εμμ. Μασσαούτης εγεννήθη εις Ανώγεια Μυλοποτάμου κατά το έτος 1848. Κατά την Επανάστασιν του 1866 και αμέσως μετά την κατάπαυσιν της επαναστάσεως και εις ηλικίαν 18 περίπου ετών εμνηστεύθη την Σοφίαν Γεωργίου Χαιρέτη.
     Κατά το έτος 1876 μετέβη μετ’ άλλων Ανωγειανών εις το χωρίον Βουρβουλίτη Καινουρίου δια να φονεύσουν τον εκεί διαμένοντα αιμοβόρον Τούρκον Μαυραλήν. Εισήλθεν εις την οικίαν του αλλά δυστυχώς εκοιμάτο εις άλλο δωμάτιον και όχι εις εκείνο το οποίον του είχον υποδέιξει οι Χριστιανοί του χωρίου και ούτω απέτυχων του σκοπού των. Επέτυχαν όμως τους θησαυρούς του και πολλά χρεωστικά συμβόλαια εναντίον Χριστιανών. Οι θυσαυροί του ήσαν δύο όπλα αργυροποίκιλτα, μια μαχαίρα με αργυράν θήκην και 80.000 γρόσια εις άργυρον και χρυσόν. Τα μεν χρήματα διενεμείθησαν μεταξύ των τα δε συμβόλαια έκαυσαν. Άγνωστον πως ανεκαλύφθησαν και από τότε κατεδιώκετο υπό των αρχών. Ο Γεώργιος Μασσαούτης αναγκάσθη τότε να φυγοδικήσει και να τραπή εις Αρματωλικόν βίον. Η επανάστασις του 1878 εύρε τούτον εις αυτήν αναδειχθείς μεταξύ των πρώτων παλληκαριών των Ανωγείων.
     Μετά την Επανάστασιν του 1878 ημνηστεύθη παρά της Κυβερνήσεως και επεδόθη εις τα ειρηνικά έργα επ’ ολίγον χρόνον. Κατά το έτος 1888 μετέβη δια νυκτός εις το χωρίον Κορμούση  και εκτύπησε την πόρταν ενός Τούρκου και εξήλθε και τον εφόνευσε διότι, ως λέγουσιν, είχε δολοφονήση πολλούς Χριστιανούς. Ένεκα τούτου ηναγκάσθη να φυγοδικήση και πάλιν και να τραπή εις Αρματωλικόν βίον. Κατηγορήθη και κατεδικάσθη εις 12 ετών ειρκτήν ερήμην. Εξηκολούθησε να φυγοδική κατά την ανώμαλον εν Κρήτη κατάστασιν του 1889 μετ’ άλλων δε Χαΐνιδων Γατζώλην και Καρτερήν κάπου — κάπου εφόνευον Αλβανούς χωροφύλακας και εν τοπίους Τούρκους εκδικούμενοι κατ’ αυτόν τον τρόπον δολοφονίας Χριστιανών. Κατά τον μήνα Δεκέμβριον του 1890, επληροφορήθη ως φυγόδικος, ότι περιοδεύει την Κρήτην ο Πρόξενος της Αγγλίας Μηχλότης (Μπιλιώτης Αλφρέδος) ίνα ακούση τα παράπονα των Χριστιανών οίτινες κατεπιέζοντο υπό των Τούρκικων αρχών. Ο πρόξενος συνοδεύετο υπό εφίππων χωροφυλάκων και από τον ΄Επαρχον Μυλοποτάμου και δια Γαράζου —Αξού κατηυθύνοντο εις Ανώγεια.
     Ο Μασσαούτης μόνος απεφάσισε και κατήλθεν από το λημέρι του εις θέσιν «φωνιά» εις ποταμόν μεταξύ Αξού και Ανωγείων και επερίμενε την διάβασιν του προξένου και της ακολουθίας του.
     Εις την ερημικήν αυτήν θέσιν παρουσιάσθη ένοπλος και μάλιστα με τουρκικόν όπλον. Εζήτησε ποιος είναι ο Πρόξενος της Αγγλίας εις τον οποίον θέλων να ομιλήσω. Εκεί ανέφερεν εις τον Πρόξενον: έχω καταδικασθή 12 χρόνια αδίκως και ήλθα να σε παρακαλέσω να μεσολαβήσης να μου δοθή αμνηστεία να ησυχάσω και εγώ με τα παιδιά μου. Ο Πρόξενος του είπε: Αν και ο τρόπος σου και η εμφάνισίς σου έτσι ένοπλος δεν είναι η πρέπουσα, έλα το βράδυ στα Ανώγεια αλλά όχι όπως τώρα ένοπλος και σου δίνω το λόγο μου ότι θα σε αμνηστεύσω. Πράγματι την ιδίαν ημέραν το βράδυ παρουσιάσθη ενώπιον του προξένου και του είπεν, να ησυχάσης και εγώ θα φροντίσω να σου δοθή χάρις. Και πράγματι ενήργησε και του εχαρίσθη η ποινή των 12 ετών. -
      Τοσούτο μίσος έτρεφε κατά των Τούρκων ώστε ούτε η χορηγηθείσα αμνηστεία ηδυνήθη να ησυχάση τούτον. Επειδή τα έτη 1889, 1890 οι Τούρκοι είχον δολοφονήση εις Μονοφάτσι πολλούς Ανωγειανούς ένθα εποίμεναν τα πρόβατά των και συγκεκριμένω; Τον Νικόλαο Δ. Σταυρακάκην, Κώστα Γρίλον, Μηνάν Κουτεντέν και άλλους, ο Μασσαούτης τότε συνεννοήθη μετά τινών Ανωγειανών, τον Κων/νον Χαιρέτην, Γεώργιον Β. Δραμουντάνην ή Πατέραν, Νικόλαον Στρ. Σταυρακάκην ή Στρατονικόλαν, Αντώνιον Γ. Ξυλούρην ή Ψαράκην, Γεώργιον Καρτερήν από Αγγελιανά Μυλοποτάμου, τον Άγγελον Γαλιανόν από του Γάλου Ρεθύμνης, Δημήτριο Σταυρακάκην, Γεωργ. Εμμ. Ξυλούρην, εκίνησαν από τ’ Ανώγεια με επικεφαλής τον οπλαρχηγόν Γεώργιον Μασσαούτην ίνα ανεδρεύσουν και δολοφονήσουν Τούρκους εις Μεσσαράν. Μετέβησαν εις Νίβρητον ίνα δολοφονήσουν τον περιβόητον Λουμαναγάν ήλθαν λοιπόν εν καιρώ νυκτός και του εκτύπησαν την πόρτα ο Λουμαναγάς όμως δεν άνοιξε και το παιχνίδι αυτό απέτυχε. Αποφασίζουν τότε να κατέβουν στο Ζαρό και να πυροβολήσουν από το παράθυρον τους Τούρκους εντός του καφενείου. Οι πέντε εκ των εννέα συνεφώνησαν, οι τέσσαρες Δημητρ. Σταυρακάκης, Γεώργιος Ξυλούρης, Γεώργιος Καρτερής, Ευάγ. Γαλιανός θεωρήσαντες το επιχείρημα επικίνδυνο υπεχώρησαν και μετέβησαν εις Βροντήσι. Οι λοιποί πέντε κατήλθον εις Ζαρό και επλησίασαν το παράθυρον του καφφενείου το οποίον ήτο πλήρες από Τούρκους. Κατά την εποχήν εκείνην παρέμεινεν εις Ζαρόν τακτικός Τουρκικός στρατός εις τον στρατώνα Ζαρού «Κούλες» δια την φύλαξιν των εντοπίων Τούρκων. Ενώ δε ήσαν έτοιμοι να πυροβολήσουν λέγει ο Κώστας Χαιρέτης εις τους άλλους συντρόφους, «αυτό που θα κάμωμεν είναι πολύ επικίνδυνον, διότι εμείς βέβαια θα σκοτώσουμε Τούρκους πολλούς, αλλά ο Τούρκικος στρατός θα κάμη αύριο σφαγή εις τους, Ζαριανούς και θα είμεθα εμείς η αιτία». Τότε ο Μασσαούτης ο οποίος ήτο και επικεφαλής της ομάδος είπεν, «είναι προσβολή μας να μην εκδικηθούμε και να γυρίσωμε στ’ Ανώγεια άπρακτοι. ‘Εχω πληροφορίες πως εις τον Κέραμο έχει καταφύγει μια οικογένεια από τον Κισσό Πυργιωτίσσης που είναι δέκα άτομα και κοιμούνται στο δώμα ενός σπιθιού εις το νότιο μέρος του χωρίου πλησίον του φυλακίου των Νιζάμηδων, διότι φοβούνται την εκδίκησιν των Χριστιανών». Έφθασαν στον Κέραμο και με τα μαχαίρια στο χέρι τους έσφαξαν όλους πλην ενός βρέφους. Και ενός που εφύλαγε «καραούλι» και ήτο σε άλλο δώμα και άρχισε να πυροβολή προς ειδοποίησιν των Τούρκων του χωρίου Κούρτες και του φυλακίου.
      Τότε ο Χαιρετόκωστας τον πυροβόλησε επιτυχώς και τον εφόνευσεν. Οι Κουρθιανοί Τούρκοι ακούσαντες, καθώς και ο στρατός του Ζαρού, ήρχισαν να πυροβολούν. Μετά την σφαγήν ετράπησαν προς την Μονήν Βροντησίου και ανήλθον εις τα όρη. Το γεγονός τούτο εξήγειρε τους Τούρκους και εξήλθεν ο στρατιωτικός διοικητής Ηρακλείου και μετέβη εις τον τόπον του δράματος, παρέλαβε το σωθέν βρέφος και συνέλαβε 80 Ζαριανούς και τους έρριψεν εις τας φυλακάς Ηρακλείου.
      Κατά τους τελευταίους απελευθερωτικούς αγώνας της Κρήτης 1896— 1898 0 Μασσαούτης έλαβε μέρος εις όλας τας μάχας τα οποίας έδωσαν οι Ανωγειανοί κατά των Τούρκων. Ο Μασσαούτης ευρίσκετο ένα από τα πρωτοπαλλήκαρα των Ανωγείων. Υπό του Αρχηγείου του απενεμήθη τίτλος και έμεινε εις τον λαόν το δίστιχο:
       « Στις Κούρτες και τον Κέραμο τους σκότωνε ζευγάρι,
         Και ο Θεός έδινε του Μασσαούτη χάρη »
     Κατά τον πόλεμον του 1912 αν και υπερεξηκοντούτης και πάσχων από νεφρίτιδα δεν ήθελε να υστερήση του αγώνος τούτου και μετέβη εις Ήπειρον ως εθελοντής και επολέμησε και ετραυματίσθη ελαφρώς εις την αριστεράν ωμοπλάτην.
      Μετά την λήξιν του Αγώνος τούτου επανήλθεν εις την ιδιαιτέραν του πατρίδα τ’ Ανώγεια όπου και απέθανε εν έσχατη πενία. Εκηδεύθη μεγαλοπρεπώς υπό των συγχωριανών του κατ’ Αύγουστον του 1915.
                                                                     Ευαγ. Χαρούλης».
      Κατά τη μαρτυρία που μου έδωσε στις 10-9-2003 ο εγγονός του Μασαούτη, Χαράλαμπος Μασαούτης ή Μασαουτοχαραλάμπης κάτοικος Ανωγείων, όταν  οι Τούρκοι φυλάκισαν τους Ζαριανούς, έστειλε  μια επιστολή στον πασά του Ηρακλείου και του έλεγε: «ότι ο ίδιος  με Ανωγειανούς έσφαξαν τους Τούρκους στον Κέραμο και να τους αφήσει ελεύθερους, γιατί δεν φταίνε σε τίποτα, ΄Ετσι μετά την επιστολή αυτή τους ελευθέρωσαν και γλίτωσαν από τα δικαστήρια ».
     Κατά τη μαρτυρία που  μου έδωσε στις 15-9-2003 ο Δημήτρης Ευριπίδη Χαιρέτης ή Δημητρός κάτοικος Ανωγείων, απόγονος του Χαιρέτη  Κωνσταντίνου ή Χαιρετόκωστα προκύπτουν τα παρακάτω: « Μόλις φυλάκισαν οι Τούρκοι τους κατοίκους του Ζαρού,  ο Μασαούτης έστειλε μια επιστολή στους Τούρκους εξ ονόματος όλης της παρέας που έκαναν τη σφαγή και τους έλεγε, ότι η βέργα που βρήκαν στο τόπο της σφαγής είναι δικιά του, την οποία του είχε χαρίσει ένας Ζαριανός και είχε γράψει πάνω το όνομά του για να τον θυμάται. Τότε πείστηκαν οι Τούρκοι και άφησαν ελεύθερο αυτόν που είχε χαρίσει τη βέργα και τους άλλους κατοίκους του Ζαρού».
      Το χωριό Κορμουσή που αναφέρει ο Ευάγγελος Χαρούλης  λέγεται Κυρμουσή , βρίσκεται μεταξύ Μορονίου και Μακρών, αλλά σήμερα δεν κατοικείται.

Πηγές: 1) Περιοδικό  Κρητική Εστία τεύχος 133 Αυγούστου  σελίδες 81-83.                            2) ΑΝΩΓΕΙΑ Η ιστορία μέσα από τα τραγούδα τους. Γεώργιος  Ιωάν. Σμπώκος σελ. 215-216.
3) Μαρτυρία Χαράλαμπου Μασαούτη ή Μασαουτοχαραλάμπη κατοίκου Ανωγείων.
4) Μαρτυρία Δημήτρη Ευριπίδη Χαιρέτη  ή Δημητρό κατοίκου Ανωγείων.
                                                                                                                                        Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΑΠΟΨΗ του νότου φύλλο 192 της 23/9/2003.



Μνήμα του Τσάκαλου
Ανωγειανοί Μακεδονικού Αγώνα ,Όρθιοι  αριστερά , 1ος Καλλέργης Γιώργης ή Κουρούπης,, 6ος Δακανάλης Γιώργης γιατρός, 7ος Κεφαλογιάννης Γιώργης ή Αστρινογιώργης, 8ος Φασουλάς Σταύρος ή Καλαϊτζοσταυράκης, 10ος Ανδρεαδάκης Ιωάννης, 11ος Καλομοίρης Γιάννης, ή Δρακογιάννης, 12ος Κεφαλογιάννης Βασίλης ή Κούντης,.Β΄σειρά καθιστοί, 1ος Κουτεντάκης Μιχάλης ή Καρκαούτης, 2ος Χαιρέτης Εμμαν. ή Τορπίλης,, 4ος Δακανάλης Γιάννης ή Δασκαλογιάννης, 5ος Πλεύρης Βασίλης, 6ος Δραμουντάνης Γιώργης ή Πατέρας. Γ΄σειρά καθιστοί, 1ος 3ος Δακανάλης Γιώργης ή Μιχαλογιώργης, 5ος Μασαούτης Γιώργης (Σαλούστρος). Οι λοιποί δεν έχουν αναγνωριστεί.



Επιγραφή στο μνήμα του Τσάκαλου

Το μέρος της μάχης

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου