ΙΔΗ: H ΑΓΡΑΦΥΛΑΚΗ ΟΠΩΣ ΤΗΝ ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΠΑΛΙΟΙ

Η Αγροφυλακή

του παρελθόντος

Του Δακανάλη Μανόλη πρώην Αγρονόμου

«Ένας χρήσιμος θεσμός μπαίνει στο αρχείο. Ένα πετυχημένο Σώμα σιγά-σιγά παροπλίζεται».

Η Αγροφυλακή ιδρύθηκε το έτος 1833 αμέσως μετά την απελευθέρωση του Ελληνικού Κράτους από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τότε που κατά τη λαϊκή έκφραση στο χώρο της αρμοδιότητας της Αγροφυλακής «δένανε και τα σκυλιά με τα λουκάνικα». Τα χρόνια κείνα τα αμπέλια και τα χωράφια εκτείνονταν μέχρι τους πρόποδες του Υμηττού. Σε όλη εκείνη την έκταση υπήρχε ασυδοσία και τα κοπάδια των προβάτων έβοσκαν και ζημίωναν τους αμπελώνες και τα σιτηρά. Για τις εκτιμήσεις των ζημιών και απόδοσης της δικαιοσύνης στους ζημιωμένους είχε οργανωθεί επιτροπή. Ως πραγματογνώμονας των ζημιών είχε οριστεί ο Σωτήρης Κυριάκος. Επίσης είχαν διοριστεί δραγάτες για τη φύλαξη των περιουσιών, ο Αρχιδραγάτης ήταν ένας με το όνομα Βενιζέλος. Η παραπάνω επιτροπή ήταν η πρώτη «Αγροφυλακή» στην Ελλάδα, όπου μετά την καταμήνυση ζημιών πήγαινε επιτόπου και αποφάσιζε για τις πιο πέρα διαδικασίες της αποζημίωσης ή της παραπομπής της υπόθεσης στο δικαστήριο. Πολλά αμπέλια επίσης υπήρχαν την ίδια εποχή στη Φαληρική ακτή και ήταν εκτεθειμένα στις λεηλασίες των κατοίκων. Για το λόγο αυτό ορίστηκε ο Μπαρμπαδημήτρης ως πρώτος αμπελοφύλακας. (Πηγές: ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ , Βύρων Δαβός).

Η Αγροφυλακή ως υπηρεσία έχει αρμοδιότητα τη φρούρηση των αγροτικών κτημάτων, προς πρόληψη της κλοπής, της φθοράς, της φθοράς δια ζώων και των άλλων συναφών αδικημάτων. Την προανάκριση των αδικημάτων τούτων, την δίωξη και την εκδίκαση τους σε βαθμό πταίσματος είχε η Αγροφυλακή. Σύμφωνα με το άρθρο 133 του Νόμου 3030/54 η Αγροφυλακή εξ επαγγέλματος ασκούσε ποινικές διώξεις για κλοπές ή φθορές, εμπρησμούς, πλημμύρες και άλλων αδικημάτων σε βαθμό πλημμελήματος ή Κακουργήματος και τις δικογραφίες υπέβαλε στον Εισαγγελέα. Επίσης είχε την αστυνομία επί των αρδευτικών υδάτων, σύμφωνα με το Διάταγμα ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΑΡΔΕΥΤΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ (ΦΕΚ 60/15-4-1957).

Οι αγροφύλακες ως άριστοι εμβολιαστές πραγματοποιούσαν κάθε χρόνο σε πανελλήνια κλίμακα χιλιάδες εμβολιασμούς αγρίων δέντρων προς εξημέρωσή τους. Κάθε μήνα έδιναν σημείωμα στο Αγρονομείο για τον αριθμό και το είδος των δέντρων που εμβολίασαν στην περιοχή τους. Στις ομαδικές εξορμήσεις του Αγρονομείου Μοιρών για εμβολιασμούς δέντρων κυρίως στα ορεινά χωριά (αχλαδιές, αμυγδαλιές), παρίστατο πάντα ο φωτογράφος των Μοιρών Τσουκαλάς και αποθανάτιζε με το φακό του την όλη διαδικασία. Το έργο της Αγροφυλακής στον τομέα αυτό ήταν θετικότατο.

Στη Μακεδονία, τη Θράκη, αλλά και σε άλλα διαμερίσματα τους καλοκαιρινούς μήνες οι αγροφύλακες εκρίζωναν και κατέστρεφαν χιλιάδες αυτοφυή φυτά ινδικής κάνναβης.

Επικουρικά η Αγροφυλακή παρείχε την συνδρομή της στις Στρατιωτικές, Δικαστικές, Δασικές, Δημοτικές και Κοινοτικές αρχές, Σώματα Ασφαλείας, Διεύθυνση Γεωργίας, Στατιστική Υπηρεσία, ΕΛΓΑ, ΔΕΗ, ΟΤΕ κλπ.

Σε γενικές γραμμές η Αγροφυλακή παγίωσε την αγροτική ασφάλεια στην ύπαιθρο, η οποία έπαψε να είναι ξέφραγο αμπέλι κατά τη λαϊκή έκφραση, στους επίδοξους αγροζημιωτές των πάσης φύσεως αδικημάτων. Οι αγρότες αισθάνονταν, ότι υπήρχε αγροτική ασφάλεια. Ο Αγροφύλακας ο άγρυπνος φρουρός, το μάτι της υπαίθρου και των συνόρων του Κράτους προσέφερε τα μέγιστα στον αγρότη και στον κτηνοτρόφο. Μαζί με τον πρόεδρο του χωριού, τον παππά, και το δάσκαλο αποτελούσαν τις αρχές του κράτους στο χωριό. Σημαντικότατη υπήρξε η βοήθεια της Αγροφυλακής στην πάταξη της ζωοκλοπής, της αρχαιοκαπηλίας, της λαθροθηρίας και της καλλιέργειας ινδικής κάνναβης.

Στην Κρήτη η Αγροφυλακή οργανώθηκε ως στρατιωτική υπηρεσία με ιεραρχία και οργανισμό παραπλήσιο της Χωροφυλακής. Σύμφωνα με το 747 της 1-11-1913 διάταγμα επί Γενικού Διοικητού Κρήτης Λουκά Ρούφου, συστάθηκαν δυο Αρχηγεία Αγροφυλακής το δυτικό με έδρα τα Χανιά (νομοί Χανίων-Ρεθύμνου) και το ανατολικό με έδρα το Ηράκλειο (νομοί Ηρακλείου και Λασιθίου).

Οι Αρχηγοί Αγροφυλακής ήταν οι «Επόπτες», δηλαδή οι Διοικητές Αγροφυλακής. Για να διοριστεί Αρχηγός Αγροφυλακής έπρεπε να ήταν μοίραρχος ή υπομοίραρχος Χωροφυλακής ή λοχαγός του στρατού. Ο μισθός τους ήταν 350-400 χρυσές δραχμές, τους χορηγούσε πίστωση 500 δραχμές για την αγορά ίππου, για να μετακινείται ο Αρχηγός, τις απέδιδε πίσω δια μηνιαίων κρατήσεων. Η στολή που έφεραν ήταν όμοια με αυτή του ταγματάρχη.

Οι αγρονόμοι διορίζονταν για 5 χρόνια και ως τυπικό προσόν απαιτείτο η προϋπηρεσία ως αξιωματικός ή υπαξιωματικός Χωροφυλακής ή του Στρατού με πτυχίο Νομικής. Ο μισθός τους ήταν 150-200 χρυσές δραχμές. Η στολή που έφεραν ήταν όμοια με αυτή του μοιράρχου Χωροφυλακής. Σε κάθε έδρα Ειρηνοδικείου υπηρετούσε ένας αγρονόμος.

Οι αγροφύλακες κατατάσσονταν στην Αγροφυλακή εφόσον είχαν υπηρετήσει χωροφύλακες καθώς και οι στρατιώτες άμεμπτου διαγωγής. Η θητεία τους ήταν διετής, η οποία ανανεώνονταν εφόσον η υπηρεσία τους κρίνονταν ευδόκιμη και ο μισθός τους ήταν 60 χρυσές δραχμές. Η συνολική δύναμη στην Κρήτη ήταν 1.200 άνδρες.
Οι στιμαδώροι επιλέγονταν για την εμπειρία τους στις αγροτικές καλλιέργειες και την αποδοχή τους από την κοινωνία. Διορίζονταν από τον Αγρονόμο με διοριστήριο έγγραφο και ορκίζονταν με πρωτόκολλο ορκωμοσίας, ότι θα εκτελούν τιμίως και ευσυνειδήτως τα καθήκοντα των !! Πληρώνονταν από τους ζημιωθέντες κτηματίες και το Αγρονομείο επιδίκαζε το ποσό αυτό σε βάρος του καταδικασθέντος αγροζημιωτή.!!!!!!

Οι αγρονόμοι στην Κρήτη πέραν των διοικητικών τους έργων είχαν και το δικαίωμα από διάταγμα, να εκδικάζουν αγροτικά αδικήματα σε βαθμό πταίσματος μέχρι ενός ορισμένου ποσού ζημίας. Το δικαίωμα αυτό δεν το είχαν οι αγρονόμοι της υπόλοιπης Ελλάδας. Ο νόμος αυτός διατηρήθηκε σε ισχύ μέχρι των ημερών μας. Όλα τα Συντάγματα του Ελληνικού Κράτους που έχουν ισχύσει μέχρι σήμερα, αναφέρονται με ειδική παράγραφο στο θέμα της εκδίκασης των αγροτικών αδικημάτων από τους αγρονόμους. Το ισχύον Σύνταγμα το προβλέπει στο άρθρο 96 παρ. 2.

Η Αγροφυλακή της Κρήτης εντάχθηκε στην Αγροφυλακή της Ελλάδας μετά το έτος 1925 και έκτοτε ακολουθεί την ίδια τύχη.

Η Αγροφυλακή παίζονταν μπαλάκι από της σύστασή της σε Σώμα μέσα στη Δημόσια Διοίκηση της χώρας μας. Από το Γραφείο Γεωργίας και Γραμματείας Εσωτερικών το 1833, περνά διαδοχικά: Στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας το 1917, στο Υπουργείο Εννόμου Τάξεως το 1924, στο Υπουργείο Εσωτερικών το 1926 και πάλι στο Γεωργίας το 1942, ξανά στο Υπουργείο Εσωτερικών το 1944, στο Δημόσιας Τάξης το 1945, στο Εσωτερικών το 1954 και τελικά στο Δημόσιας Τάξης το 1969 μέχρι το 2002, που μετατάχθηκε η Αγροφυλακή στις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, περιμένοντας τη σύσταση της Δημοτικής Αστυνομίας για να παραδώσει τη σκυτάλη.

Το Σώμα της Αγροφυλακής παρά την αναγκαιότητα της ύπαρξής του και την προϊστορία του σιγά-σιγά παροπλίζονταν μέχρι την τελική διάλυσή του. Ο αγροφύλακας η εξουσία της υπαίθρου, όπως τον έβλεπαν οι κάτοικοί της, είτε του ζητούσαν την προστασία του, είτε την επιείκειά του, μέρα με τη μέρα γίνεται ιστορικό πρόσωπο. Το ίδιο το κράτος που τον χρησιμοποίησε διαχρονικά και τόσο παραγωγικά σε διάφορους τομείς, τώρα τον παροπλίζει.

Οι άνθρωποι της υπαίθρου, αγρότες, κτηνοτρόφοι, ιδιοκτήτες κτημάτων κλπ, προστατεύουν μόνοι την περιουσία τους, σε βαθμό που οι δυνάμεις τους το επιτρέπουν. Οι ελάχιστοι εναπομείναντες αγροφύλακες γερασμένοι πλέον, αφού έχουν να γίνουν διορισμοί από το έτος 1977, δεν μπορούν να προσφέρουν πρόληψη και καταστολή, αλλά αρκούνταν κυρίως στη βεβαίωση αγροτικών αδικημάτων. Έτσι ο γεωργοκτηνοτροφικός κόσμος βρίσκεται σε αναβρασμό, διότι η ύπαιθρος έγινε ξέφραγο αμπέλι στον οποιοδήποτε κλέφτη ή αγροζημιωτή, έπεσε στα χέρια αρχαιοκαπήλων, λαθροκυνηγών, εμπρηστών και χασισοκαλλιεργητών.

Ως προϊστάμενος του Αγρονομείου Μοιρών διαπίστωνα καθημερινά την αύξηση της παραβατικότητας στην περιοχή της δικαιοδοσίας μου, αλλά και γενικότερα σε ολόκληρη την Κρήτη. Έτσι υπέβαλα τις αριθμ. 35/10-1-1994 και 723/2-9-1994 αναφορές στον τότε υπουργό Δημόσιας Τάξης, με τις οποίες ζητούσα διορισμό αγροφυλάκων, σύγχρονο εξοπλισμό και μέσα μεταφοράς για να παγιώσουν την αγροτική ασφάλεια, αλλά δυστυχώς ποτέ δεν πήρα απάντηση. Η απόφαση ήταν ειλημμένη, να διαλύσουν την Αγροφυλακή. Σωρεία υπομνημάτων από όλους τους νομούς της χώρας προς την Κυβέρνηση, την Αντιπολίτευση και κάθε αρμόδιο στέλνονταν καθημερινά για να διατηρηθεί η υπηρεσία της Αγροφυλακής.

ΙΔΡΥΣΗ AΡΧΗΓΕΙΟΥ ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΗΣ

Ιδρύθηκε Αρχηγείο Αγροφυλακής σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 138 (ΦΕΚ Α΄ φύλλο 179/ 2-8-2007).

Παραμονές των εκλογών του 2007 ο τότε υπουργός Δημόσιας Τάξης Βύρων Πολύδωρας ανακοίνωσε άρον-άρον τη συγκρότηση του Σώματος Αγροφυλακής, προκειμένου να κλείσουν την κομματική εκκρεμότητα για την πρόληψη των 1200 αγροφυλάκων και αγρονόμων «επιτυχόντων» στο διάτρητο διαγωνισμό του 1993.

Στη συνέχεια κατέστησαν το Σώμα αυτό διακοσμητικό στοιχείο, αφήνοντας τον Έλληνα φορολογούμενο να πληρώνει τα «γαλάζια» παιχνίδια. Όπλα δεν χορηγήθηκαν ποτέ στους υπαλλήλους και ελάχιστα μέσα μεταφοράς διατέθηκαν στις περιφερειακές υπηρεσίες.

Η πολυσυζητημένη «Αστυνομία Περιβάλλοντος και Οικολογίας» στα δυο χρόνια λειτουργίας της (2007-2009), σύμφωνα με δελτίο τύπου του Αρχηγείου Αγροφυλακής είχε 129 παραβάσεις για παράνομες εκχερσώσεις, 180 για παράνομη αμμοληψία, 279 για ρίψη αποβλήτων σε ποταμούς και 367 για παράνομες χωματερές. Το μεγαλύτερο μέρος της προσφοράς της Αγροφυλακής από το Αρχηγείο της εντοπίζεται στις συνδρομές των αγροφυλάκων σε άλλες υπηρεσίες. (Πηγές: Skopia@gr ).

Ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ξεκαθάρισε από την πρώτη κιόλας μέρα που ανέλαβε τα ηνία της Κατεχάκη, πως η υπηρεσία της Αγροφυλακής δεν έχει λόγω ύπαρξης.

Με κοινή Υπουργική Απόφαση 28673/27-6-2011 (ΦΕΚ Α΄ 1512/27-6-2011) μετατάσσονται 1264 αγροφύλακες στην Ειδική Γραμματεία Δασών, όπως ανακοίνωσαν ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης και η υπουργός Περιβάλλοντος Τίνα Μπιρμπίλη.

Τρία χρόνια μετά την επανίδρυση της Αγροφυλακής τα τηλέφωνα έχουν σταματήσει να χτυπούν στο Αρχηγείο της Αγροφυλακής.

Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά οι αγρότες όλης της χώρας αισθάνονται πραγματικά την απουσία του αγροφύλακα και λένε: «Να μας διορίσει το κράτος αγροφύλακα και ας πληρώνουμε εμείς τη δαπάνη της μισθοδοσίας του». Αυτό γίνονταν τη δεκαετία του 1950-60 με στρεμματικούς καταλόγους. Οι αγροφύλακες παρά τις αδυναμίες που είχαν ως άνθρωποι και χαμηλού επιπέδου μόρφωσης, ασκούσαν τα καθήκοντά τους σε ικανοποιητικά επίπεδα.

Για τους μεγαλύτερους από εμάς η Αγροφυλακή θα είναι μια ανάμνηση θέλω να πιστεύω καλή. Όλοι μας έχουμε να θυμηθούμε και μια ιστορία με τον αγροφύλακα του χωριού στα παιδικά μας χρόνια, τότε που υπήρχε δυστυχία και τα φρούτα της υπαίθρου ήταν πρόκληση για μας. Οι επερχόμενες γενιές θα ακούνε ιστορίες από τους μεγαλύτερους και έτσι κάπως θα διατηρείται η ανάμνησή της.-

Η Αγροφυλακή που ήταν προστάτης του περιβάλλοντος και της αγροτικής περιουσίας δεν υπάρχει πια. Είχε άδοξο τέλος.-

ΠΗΓΕΣ :

Εφημερίδες: ΚΡΗΤΙΚΑ ΝΕΑ Απρίλιος 1995.

ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΗΣ Ιούλιος και Σεπτέμβριος 1993.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ, Βύρων Δαβός.

Η ΙΣΧΥΟΥΣΑ ΠΕΡΙ ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 1974, Αθαν. Κοτζάμπαση.