Τρίτη 26 Μαΐου 2015

ΚΡΗΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΝΘΗΡΟ-ΑΓΡΙΌΓΑΤΟΣ ή ΦΟΥΡΟΓΑΤΟΣ


                  ΚΡΗΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΝΘΗΡΟ
                  Του ορειβάτη Δακανάλη Μανόλη
     Το Κρητικό Κεφαλάνθηρο (Cephanthera Cucullata) είναι ένα είδος ορχιδέας  ενδημικό της Κρήτης, φύεται σε υψόμετρο 700-1500 μέτρα και ανακαλύφθηκε το 1889.  Είναι πολυετές ποώδες φυτό, φθάνει σε ύψος μέχρι 20 εκατοστά και ανθίζει τον Μάιο και Ιούνιο.
     Έχει ανακηρυχτεί  διατηρητέο μνημείο της φύσης, διότι εντοπίζεται σε μικρούς αραιούς σχηματισμούς. Απαντάται στον Ψηλορείτη  στο δάσος του Ρούβα σε δυο αποικίες περιφραγμένες έκτασης περίπου 2 στρεμμάτων, στη μάνα του νερού στη Μαύρη κορφή πάνω από το χωριό Καμάρες σε έκταση περίπου  2 στρεμμάτων. Στα Λευκά όρη απαντάται στην περιοχή του Κουστογέρακου σε έκταση περίπου 120 στρεμμάτων. (Πηγή:  Ημερίδα 14-12-2001 προγράμματος LIFE  στο Δήμο Ρούβα για ανάδειξη του όρους ΙΔΗ).-

               ΑΓΡΙΟΓΑΤΟΣ  ή ΦΟΥΡΟΓΑΤΟΣ
    Ο Κρητικός αγριόγατος ή Φουρόγατος είναι ένα υποείδος του Ευρωπαϊκού αγριόγατου και αναφέρεται και ως Κρητικός Λύγκας. Ο Κρητικός αγριόγατος είναι μεγαλύτερος από τις οικόσιτες γάτες, οι αρσενικοί έχουν ουρά μήκους 50 εκατοστών και οι θηλυκοί 30 εκατοστών και είναι φουντωτή στην άκρη. Τρέφεται  με λαγούς, ποντικούς, νυφίτσες, με νεογέννητα αρνιά και ρίφια. Ζει σε πουρναρότοπους σε υψόμετρο πάνω από 700 μέτρα. Γεννάει μέχρι 7 μικρά 1-2 φορές το χρόνο. Μέχρι το 1953 θεωρούσαν, ότι είχε εξαφανιστεί από την Κρήτη.
     Βρέθηκα πολύ τυχερός, γιατί στις 26 Μαΐου 2015 και περί 0949 σε επίσκεψή μου στο μαγευτικό πρινόδασος του Ρούβα, έφυγε τρεχάτος μέσα από τους θάμνους ένας αγριόγατος πολύ μεγάλος με φουντωτή ουρά. Μέχρι να ανοίξω τη μηχανή απομακρύνθηκε και μόνο μια φωτογραφία τον αποθανάτισε. Η χαρά μου ήταν απερίγραπτη, γιατί πριν από σαράντα και πλέον χρόνια είχα δει ένα άλλο αγριόγατο πολύ μεγαλύτερο στα Αστερούσια όρη.-
Φωτογραφίες Μαν.Δακανάλης.
Δάσος του Ρούβα

Κεφαλάνθυρο

Δεν έχει ανθίσει

Δεν έχει ανθίσει

Δεν έχει ανθίσει

Δεν έχει ανθίσει


Εντυπωσιακό ριζικό σύστημα

Αστεροσκοπείο Σκίνακα

Ο αγριόγατος στη ρίζα στο σφεντάμι.

Ανθισμένο Κεφαλάνθηρο

Με Ρόζ άνθη

Μεγαλοπρέπεια

Διαφορετικοί χρωματισμοί

Μοναδική

Με άσπρα άνθη


Στη θέση Σελί


Κρητικός αγριόγατος από το διαδύκτιο

Αγριόγατος Βερμίου. Φωτ.Γιάννης Κοφινάς

Αγριόγατος Ολύμπου. Φωτ.Γιά.Κοφινάς-Καλλέργης

Αγριόγατος Καλλίδρομου φ.Δακανάλης Μ.

Δευτέρα 4 Μαΐου 2015

ΣΤΗΝ ΑΔΟΥΛΩΤΗ ΜΑΝΗ




            ΣΤΗΝ ΑΔΟΥΛΩΤΗ MΑNH 
                          Του  Ορειβάτη  Δακανάλη Μανόλη
       Το Γύθειο (κάτ.4.279) είναι μια ιστορική κωμόπολη αμφιθεατρικά κτισμένη στους ανατολικούς πρόποδες του όρους Λαρύσιο και αποτελεί το κυριότερο λιμάνι του Λακωνικού Κόλπου, που ήκμασε επί ρωμαιοκρατίας και είναι ο προθάλαμος για την επίσκεψη στην αδούλωτη Μάνη.  Ετυμολογικά ο Παυσανίας το παρουσιάζει στα «Λακωνικά» ως «Γη των Θεών»,  εξ ου και Γύθειο. Πριν την επανάσταση του 1821 ήταν η έδρα των Μπέηδων της Μάνης. Οι μπέηδες ήταν πρόσωπα ισχυρών οικογενειών και πρωτοστατούσαν στα επαναστατικά κινήματα, οι περισσότεροι από τους οποίους καθαιρέθηκαν και απαγχονίστηκαν από τους Τούρκους. Ως  άρχοντες πολλές φορές καταπίεζαν τους Έλληνες και γίνονταν μισητά πρόσωπα.
     Κοντά στο  γιόμα  την 1η Μαΐου 2015 φθάσαμε στο Γύθειο με τα νεοκλασικά κτήρια, 86 ορειβάτες των ορειβατικών συλλόγων Ηρακλείου και Μοιρών (Μοιρών 21) με αρχηγό την Ζουμπούλι Βολονάκη. Το καταπράσινο νησάκι της Ωραίας Ελένης-Κρανάης ή Μαραθονήσι που ενώνεται με τη στεριά από το 1898 με ένα μόλο μήκους 170 μέτρων, είναι πόλος έλξης για βόλτες μέχρι το θρυλικό Πύργο του στρατηγού Γρηγοράκη-Τζανετάκη και τον πετρόκτιστο φάρο. Στον πύργο αυτό  στεγάζεται το Ιστορικό Εθνολογικό Μουσείο της Μάνης.
      Σύμφωνα με τον Όμηρο και το μύθο όταν ο Πάρις απήγαγε την ωραία Ελένη, βρήκαν καταφύγιο στο Μαραθονήσι πριν αναχωρήσουν για την Τροία. Λέγεται, ότι ο Πάρις ξέχασε εκεί το κράνος του, γιατί είχε πολύ δουλεία κατά τη διάρκεια της νύχτας και από εκεί πήρε το όνομα Κρανάη. Σήμερα ημέρα της εργατικής πρωτομαγιάς εμείς πιάσαμε το Μάη στο νησάκι της ωραίας Ελένης.
      Στη συνέχεια με τα πούλμαν  ακολουθήσαμε το δρόμο της Μέσα Ανατολικής Μάνης (Λακωνική).  Προσπεράσαμε τους μανιάτικους χαρακτηριστικούς οικισμούς, Φλομοχώρι, Δρυμός, Νυμφίο και Λάγια με  τα πυργόσπιτα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Οι όρμοι του Πόρτο Κάγιο και Μαρμάρι με τις υπέροχες παραλίες τους, τα κρυστάλλινα νερά, τη μορφολογία του εδάφους, το άγριο γύρωθε περιβάλλον  εντυπωσιάζουν και υποβάλλουν τον κάθε  επισκέπτη. Αποβιβαστήκαμε στον τελευταίο μικρό οικισμό Κοκκινόγεια, που βρίσκεται στο μαγευτικό όρμο «Πόρτο Στέρνες». Στην άκρη της τραχείας παραλίας πάνω στο υψωματάκι βρίσκεται το αρχαίο Υπνομαντείο, που ήταν αφιερωμένο στον Ταινάριο Ποσειδώνα. Μέσα στο άδυτο υπήρχαν κεριά και κέρματα που φανερώνουν, ότι πρόσφατα είχε γίνει τελετή από τους Δωδεκαθεϊστές. Μια σπηλιά που βρίσκεται στην ακρογιαλιά με λαξευμένους γύρωθε τους βράχους, αρκετοί από τους οποίους μοιάζουν με στέρνες,  πρέπει σύμφωνα με τους ιδικούς να ήταν ο ναός του Ποσειδώνα και η Πύλη για τον Άδη.  Ρωμαϊκό  ψηφιδωτό δαπέδου και άλλα αρχαιολογικά κτίσματα βρίσκονται δίπλα στο μονοπάτι προς το Ταίναρο.
      Ένα καθαρό μονοπάτι χαραγμένο πάνω στους σταχτοπράσινους λόφους του Κάβου  μας οδήγησε στο νοτιότερο άκρο της Βαλκανικής στον παραδοσιακό φάρο του Ταίναρου ή Ματαπάς, όπως λέγονταν το ακρωτήριο στην αρχαιότητα. Για πολλούς είναι το πιο εντυπωσιακό σημείο της Ελλάδας, ενώ το τοπίο είναι φορτισμένο με μια διάχυτη αίσθηση του οριακού. Είδαμε ένα υπερθέαμα, μας προκάλεσε δέος και προβληματισμό.
      Ο φάρος  κατασκευάστηκε από Γαλλική εταιρεία το έτος 1882. Από τον περίβολο του φάρου αγναντεύαμε το πέλαγος ενώ ο αέρας σφύριζε μανιωδώς στα αυτιά μας. Τα πλοία καβατζάρουν το Ματαπά, που χωρίζει το Λακωνικό από το Μεσσηνιακό Κόλπο, γιατί είναι πολυσύχναστο πέρασμα της Μεσογείου.
     Η Βάθεια  με τους πύργους, τα πέτρινα σπίτια, τις βυζαντινές εκκλησίες και τα σοκάκια από καλντερίμι, είναι αυτά που αφήνουν άφωνο τον  επισκέπτη. Oι πύργοι της Μάνης αποτελούν στην Ελλάδα μοναδική κατηγορία αρχιτεκτονικών οχυρώσεων, είναι τα τεκμήρια της πολυτάραχης και πολεμικής ζωής των Μανιατών. Το σήμα κατατεθέν της Μάνης είναι οι πύργοι, οι πέτρινοι γίγαντες το έμβλημα της πατριάς και της φυλετικής συνοχής της μανιάτικης κοινωνίας. Ευτυχώς που οι περισσότεροι πύργοι που είναι μνημεία της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, έχουν αναπαλαιωθεί τα τελευταία χρόνια  με διάφορα προγράμματα.
      Το Ανοιξιάτικο  λιόγερμα ολοένα και παραδίδονταν στις πορφυρές γάζες του δειλινού, τότε ακριβώς φθάσαμε στον γραφικό όρμο του Γερολιμένα, που είναι ένα από τα ωραιότερα παραλιακά χωριά της Μάνης, με ξενοδοχεία και δέχεται τουρισμό. Επί τουρκοκρατίας αποτελούσε πειρατικό ορμητήριο των Μανιατών. Εδώ καταλύσαμε σε ξενώνες  οι μισοί ορειβάτες μεταξύ των οποίων και οι Μοιριανοί. Οι υπόλοιποι εγκαταστάθηκαν σε Πυργοξενώνα  στο μανιάτικο πέτρινο χωριό Σταυρί.
      2-5-2015.Το πρωί με τα λεωφορεία συγκλίνανε στο μανιάτικο γραφικό χωριό Κοίτα  ή Πολυπυργού (υψ140μ), πατρίδα της ισχυρής οικογένειας των Νικλιάνων. Οι  παμπάλαιοι επιβλητικοί πύργοι με τα εκπληκτικά σοκάκια ήταν οργανωμένοι σε γειτονιές μεγάλων σογιών. Μεταξύ των σογιών γίνονταν μακελειό, η εκδίκηση-  βεντέτα ή «γδικιωμός» και το τουφεκίδι συνεχίζονταν μέχρι τον 20ο αιώνα. Στα 1870 μάλιστα χρειάστηκε να επέμβει ο στρατός για να σταματήσει το κακό.
     Από το χωριό  Κοίτα βαδίσαμε πάνω στην άσφαλτο μέχρι τo γραφικό Μανιάτικο  με πύργους χωριό Κολονιοί. Στη συνέχεια ακολουθήσαμε ένα δασικό δρόμο σε μια λαγκαδιά έχοντας δεξιά μας το όρος Βουνί.  Από κάποιο σημείο του δρόμου πήραμε ένα   ανηφορικό αρχέγονο ευδιάκριτο φιδίσιο μονοπάτι για την κορφή του Κακού Βουνού ή Χελιδόνι. Σε λίγο σχηματίστηκε από τους ορειβάτες μια τεράστια κινούμενη ανθρώπινη αλυσίδα στην πλαγιά του βουνού, η οποία ήταν κατάφυτη από ασπαλάθους, αγκαραθιές, φλόμους και φασκόμηλα, βρίσκονταν σε πλήρη ανθοφορία και ολόκληρο το βουνό ευωδίαζε. Στην πρώτη κορφή συναντήσαμε το  πέτρινο εκκλησάκι της Αγίας Πελαγίας του 12ου αι. (υψ733μ) όπου σταματήσαμε.
        Υπήρχε πλήρης διαύγεια, βλέπαμε όλη την άγρια χερσόνησο της δυτικής Λακωνικής Μάνης μέχρι τον χιονισμένο Ταΰγετο ή Πενταδάκτυλο, το γραφικότατο ακρωτήριο Τηγάνι και όλα τα χωριά με σημείο αναφοράς τους πέτρινους πύργους. Όλοι μείναμε αποσβολωμένοι και μαγεμένοι με την απέραντη θέα και ομορφιά που αντικρίσαμε.  Η θέα από ψηλά μας αποζημιώνει και όσο και να φαίνεται παράξενο  ξεφεύγεις, απλά χάνεις την επαφή με την πραγματικότητα, απελευθερώνεσαι, δεν σκέπτεσαι το GREXIT και γίνεσαι άλλος άνθρωπος. Επιστρέψαμε από το ίδιο δρομολόγιο και η πορεία κράτησε τέσσερις ώρες.
      Το Λαογραφικό Μουσείο της Κοίτας στεγάζεται σε μανιάτικο πύργο και εκτίθενται όπλα από την επανάσταση του 1821, νομίσματα, πιθάρια,  διάφορα αγροτικά εργαλεία και είδη παλιάς λαϊκής τέχνης από όλη την Μάνη.
      Ολόκληρη η  Μάνη  αποτελείται  από μικρές και μεγάλες πεζούλες με ξερολιθιές, που οριοθετούσαν τις ιδιοκτησίες. Κάποτε τις έσπερναν οι Μανιάτες, για να βγάλουν λίγα σιτηρά, να θρέψουν τα παιδιά τους, σήμερα είναι χέρσα. Τα ελαιόδεντρα ενδημούν σε μεγάλες εκτάσεις, είναι άνυδρα, δεν τα σκάβουν, δεν τα λιπαίνουν, μόνο τα κλαδεύουν. Όπως μας είπαν εντόπιοι κάτοικοι η μέση απόδοση του κάθε ελαιοδέντρου είναι περίπου 10 κιλά ελιές και τις μαζεύουν  με χτενάκια. Η όποια κτηνοτροφία αποτελείται από μοσχάρια ελεύθερης βοσκής και αίγες. Η τουριστική ανάπτυξη βρίσκεται  ακόμα σε νηπιακή ηλικία. Όσο όμως και να φαίνεται παράξενο η χλωρίδα είναι πολύ πλούσια και ορισμένα φυτά είναι ενδημικά της περιοχής.
     Η απογευματινή πεζοπορία προς το εντυπωσιακό ακρωτήρι Τηγάνι άρχισε από το  γραφικό χωριό Σταυρί με τους πύργους, τα πέτρινα σπίτια, τις πλατείες και τα σοκάκια. Στην αρχή βαδίζαμε σε αγροτικό δρόμο και ύστερα πάνω σε ένα μονοπάτι διασχίζοντας μια κατηφορική πλαγιά, όπου οι θάμνοι επιδίδονταν σε ένα χρωματικό όργιο, από το χρυσαφί, το κίτρινο, το πορτοκαλί, το μωβ, το μπλε,  το πράσινο και το κόκκινο της σκουριάς. Προσωπικά δεν έχω δει τέτοια πανδαισία χρωμάτων σε θάμνους, ήταν κάτι το διαφορετικό. Στην άκρη του ακρωτηρίου δεσπόζει το βυζαντινό κάστρο της Μαΐνης, είναι το αρχαιότερο της Μάνης, χτίστηκε στα χρόνια του Ιουστινιανού και έχει συνδεθεί με την ονομασία της Μάνης. Υπάρχουν και άλλες πολλές εκδοχές της ονομασίας ΜΑΝΗ, όπως, η ναυτική εντολή μάινα  μάζεμα των πανιών των πλοίων λόγω ισχυρών ανέμων που πνέουν στην περιοχή. Στο θεό Μάνη κλπ.
      Η γεωμορφολογία του εδάφους στον όρμο του ακρωτηρίου, οι σχηματισμοί των βράχων και τα πεντακάθαρα κρυστάλλινα γαλανά νερά της θάλασσας, προσδίδουν μια ιδιαίτερη ομορφιά.
      3-5-2015 επιστροφή: Η Αρεόπολη είναι ένα ιστορικό κεφαλοχώρι και συνδεδεμένη με την ισχυρή και ιστορική οικογένεια των Μαυρομιχαλαίων, με πιο γνωστό τον Πετρόμπεη, που αναδείχτηκε σε οπλαρχηγό το 1821, αρχιστράτηγο και αργότερα έγινε Πρωθυπουργός της Ελλάδας.  Από εδώ ξεκίνησε επίσημα η επανάσταση των Μανιατών στις 17 Μαρτίου 1821. 
    Η  Μέσα Μάνη ή Λακωνική (20.000 κάτοικοι) αποτελείται από όλη τη βραχώδη χερσόνησο μέχρι το ακρωτήριο Ταίναρο. Είναι ένας άγριος θρυλικός τόπος, που γεννά ακραία συναισθήματα. Η ιστορική σύνδεση της περιοχής με την αρχαία Σπάρτη μεταγγίζουν στους κατοίκους ασυμβίβαστο χαρακτήρα, αυστηρά ήθη, σκληρά έθιμα, ελευθερία, θυσίες, ειλικρίνεια, ψυχικό σθένος, φιλότιμο και φιλοπατρία. Επιδεικνύουν σεβασμό στις παραδόσεις την οικογενειακή τιμή και τους νεκρούς. Οι μανιάτες είναι κατ εξοχή εκπαιδευμένοι στις πολεμικές τέχνες, πεισματάρηδες, δεν συμβιβάζονται εύκολα και κρατούν όπως λένε το «Μανιάτικο».  Ολόκληρη η Μάνη Λακωνική και Μεσσηνιακή τόσο κατά την Ενετοκρατία, όσο και την Τουρκοκρατία υπήρξε αυτόνομη περιοχή.
      Το έδαφος είναι ένα άνυδρο βασίλειο με κοφτερές στουρναρόπετρες καταφαγωμένες από το χρόνο,  εντυπωσιάζουν τα ακρωτήρια και οι άγριες πεντακάθαρες δαντελωτές ακτές. Στο σπήλαιο του Δυρού  είναι ένα από τα ωραιότερα του κόσμου, στο οποίο ανταμώνουν οι μύθοι των σπηλαίων, ενώ το γειτονικό της Αλεπουδότρυπας κατοικήθηκε από το 5400-3200πχ. Το ακραίο τοπίο στο Ταίναρο και οι πολλές μεγαλιθικές βυζαντινές εκκλησίες αποτελούν αιώνια σύμβολα μιας αδυσώπητης πίστης. Τα κάστρα, οι πύργοι-κατοικίες δηλώνουν συνεχείς σκληρούς πολέμους, ενώ ο ανατριχιαστικός βοριάς που σφυρίζει μέσα από τα πυργόσπιτα είναι ένα πανάρχαιο μοιρολόι.
       Η Κρήτη και η Μάνη συνδέονται με άρρηκτους δεσμούς φιλίας. Σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές οι Κρητικοί βρήκαν καταφύγιο στη Μάνη, όπως το 1645 που κατέλαβαν οι Τούρκοι την Κρήτη και το 1669 το Ηράκλειο. Αλλά και οι Μανιάτες βρήκαν καταφύγιο στην Κρήτη, στα 1715 που κατέλαβαν οι Τούρκοι την Πελοπόννησο και στα 1770 με τα Ορλωφικά. Ο Εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος η μεγάλη ηγετική φυσιογνωμία της Κρήτης, με μακρινή καταγωγή της οικογένειας του από τη Λακωνική Μάνη, είχε δηλώσει: «Αισθάνομαι υπερηφάνεια, διότι στις φλέβες μου ρέει Λακωνικό και Κρητικό αίμα και άμα έχω κοντά μου τους Κρητικούς και τους Μανιάτες, έχω ολόκληρη την Ελλάδα». Δεν είναι άσχετο το τραγούδι του Γκάτσου, «Στην Κρήτη και στη Μάνη θα στείλουνε φιρμάνι να ΄ρθουν οι πολισμάνοι να κυνηγήσουν τα θεριά…».
      Αφήσαμε πίσω μας τη Μέσα Μάνη με το τραχύ και άγονο έδαφος και ακολουθήσαμε με τα πούλμαν το δρόμο προς την  Έξω-Μεσσηνιακή Μάνη. Η οποία  είναι ανθεκτική στο χρόνο και διατηρεί τις παραδόσεις της. Αρχίζει από τις βαθιά ρυτιδιασμένες πλαγιές του Ταϋγέτου ή Πενταδάκτυλου, που δεσπόζει σαν ένας υπερφυσικός γίγαντας, με το πυραμιδοειδές σχήμα της κορφής, τις δύσβατες πλαγιές του και τα μεγάλα άγρια φαράγγια  Βυρού και Κοσκάρακα. Είδαμε πέτρινα χωριά  με  πλακόστρωτες πλατείες-σοκάκια, πολλές βυζαντινές εκκλησίες, λίγους  πύργους, παραθαλάσσιους οικισμούς μεταξύ των οποίων του Σκαρέα «Κολωνάκι» και της Καρδαμύλης και όλα αυτά δεν αφήνουν ασυγκίνητο τον  επισκέπτη.
      Στο γραφικό ψαροχώρι του Αγίου Νικολάου στην παραλία Καλόγρια, ο μεγάλος συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης σκαρφίστηκε και έγραψε  τον  «Βίο και την Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», που έγινε ταινία και αγαπήθηκε πάρα πολύ.
      Από το όμορφο χωριό Χαραυγή (υψ270μ) που βρίσκεται στο ενδιάμεσο μεταξύ Καλαμάτας και Πύλου, αρχίσαμε την κατηφορική πεζοπορία προς το εντυπωσιακό φαράγγι Πολυλίμνιο. Το φαράγγι αποτελεί ένα σύμπλεγμα από πολλές μικρές-μεγάλες λίμνες και καταρράχτες. Οι λίμνες Μαρηλίμνα,  Μαυρολίμνα και ο καταρράχτης της Κάδης δεσπόζουν ανάμεσα στα μεγάλα κοφτερά βράχια του φαραγγιού, ενώ τα νερά πέφτουν με ορμή στην επιφάνεια της λίμνης από τα 25 μέτρα ύψος. Διαπιστώσαμε, ότι είναι ένας μικρός επίγειος και καταπράσινος παράδεισος. Το σκιερό μονοπάτι που ακολουθήσαμε, υποστηρίζεται από ξύλινα γεφυράκια και στα δύσκολα μέρη έχουν τοποθετηθεί σιδερένια βοηθήματα. Η ονομασία στο φαράγγι δόθηκε εξ αιτίας των πολλών λιμνών. Η όλη πορεία ήταν φανταστική και κράτησε περίπου δυο ώρες.
       Την ώρα που φθάναμε στο λιμάνι του Πειραιά ο πυρπολημένος ήλιος, άρχισε να ροδίζει και μας αποχαιρετούσε. Το πλοίο  σήκωσε άγκυρα και έβαλε ρότα για την όμορφη Κρήτη μας.
      Όλοι επιστρέψαμε μαγεμένοι με περισσότερες γνώσεις, γίναμε πιο έμπειροι και αποκομίσαμε τις καλλίτερες εντυπώσεις. Ευχαριστούμε  πολύ την αρχηγό μας Ζουμπούλι για την άψογη διοργάνωση της εκδρομής και τον Ορειβατικό Ηρακλείου για τη μακροχρόνια συνεργασία μας.-
Πηγές:  Το αριθμό 3 βιβλίο ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ  του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, εκδόσεις εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ.  Βικιπαίδεια.-

Γεύμα στο νησάκι της ωραίας Ελένης

Φιόρδ στο Ταίναρο

Λουλούδια στο Ταίναρο

Άποψη της μοναδικής Βάθειας

Κάστρα της ΜΑΙΝΗΣ

Υδραγωγείο Κάστρου Μαίνης
 
Γύθειο

Πύργος Τζανετάκη


Φάρος στην Ωραία Ελένη

Νησί ωραίας Ελένης

Πέτρινο εκκλησάκι στη Μάνη

Μαρμάρι

Υπνομαντείο


Ρωμαϊκό ψηιδωτό

Προς Ταίναρο

Ταίναρο ή Ματαπάς

Λίγο πριν το φάρο

Χαλάρωση

Παρέ Μοιρών

Με το Γιάννη Κλημαθιανάκη

Πόρτο Στέρνες

Σπηλιά του Άδη

Τελετή στο Υπνομαντείο

Από τη Βάθεια

Στη Βάθεια

Πύργος στη Βάθεια

Όρμος Γερολιμένα

Γερολιμένας

Στο Γερολιμένα

Στην Κοίτα

Λαογραφικό Μουσείο Κοίτας

Πύργος Κοίτας

Κολονιοί και Κοίτα

Ανάβαση στο Κακό Βουνό

Στο Κακό Βουνό

Αγία Πελαγία

Ακρωτήρι Τηγάνι από ψηλά

Ολόκληρη η ομάδα

Παρέα των Μοιρών

Αγία Κυριακή

Παραδεισένια πλαγιά

Προς το Τηγάνι

Τηγάνι με το Κάστρο Μαίνη


Λίμνη στο Πολυλίμνιο

Πάνω στο γεφυράκι

Μικρός Νιαγάρας

Καταπράσινο τοπίο

Μικρός Παράδεισος

Η Μαριλίμνα

Χαλάρωση