Δευτέρα 2 Σεπτεμβρίου 2013

TO IΕΡΟ ΒΟΥΝΟ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΑ



                  ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΑ ΟΡΗ-ΛΟΥΣΟΥΔΙ       
           Του Δακανάλη Μανόλη αντιπροέδρου ΕΟΣ Μοιρών
       Τα Αστερούσια όρη είναι μια οροσειρά μήκους 55 km και πλάτους από 5-15 km και καταλαμβάνει ολόκληρο το νότιο μέρος του νομού Ηρακλείου. Από τα βόρεια είναι η εύφορη πεδιάδα της Μεσαράς και νότια οι δαντελωτές ακτές του Νότιου Κρητικού Πελάγους. Το ιστορικό τούτο βουνό διακρίνεται για τα πολλά μοναστήρια, τους βυζαντινούς και σπηλαιώδης ναούς, αλλά και τον φημισμένο σπηλαιώδη ασκητισμό. Η παράδοση του ασκητισμού συνεχίζεται, έτσι και σήμερα υπάρχει ένας ασκητής στην ευρύτερη περιοχή του Αγιοφάραγγου.
      Η πιο ψηλή κορφή του βουνού  ο Κόφινας (υψ. 1231μ) είναι ένας τεράστιος βράχος που μοιάζει με ανεστραμμένο κοφίνι εξ ου και Κόφινας. Η ανάβαση στην  κορφή του  γίνεται από τη βόρεια πλευρά ακολουθώντας ένα πολύ ανηφορικό κακοτράχαλο μονοπάτι που ελίσσεται ανάμεσα στα απότομα βράχια. Χαρακτηρίζεται ως μια μικρογραφία του Μύτικα της ψηλότερης κορφής του Ολύμπου. Όλες οι πλαγιές νότια του Κόφινα  καλύπτονται με πεύκα και κυπαρίσσια, αντίθετα με τις βόρειες που καλύπτονται με χαμηλή βλάστηση, που αποτελείται από ασπαλάθους, αγκαραθιές, αστιβίδες και φρύγανα.
      Η ερημοποίηση κυρίως της βόρειας πλευράς των Αστερουσίων ορέων οφείλεται στην υπερβόσκηση του βουνού. Τα ενδιαιτώμενα αιγοπρόβατα είναι πολλές χιλιάδες και το βουνό αδυνατεί να τα θρέψει.
      Στις θέσεις    Μάρτσαλος και Άγιος Νικήτας υπάρχουν συστάδες από φοίνικες του Θεόφραστου (372-287 πχ) πατέρα της Βοτανικής, ο οποίος τους έχει καταγράψει και προσδίδουν μια ιδιαίτερη αφρικάνικη αίσθηση στο περιβάλλω.
      Στα Αστερούσια ενδημούν μεγάλες αποικίες από γύπες ή σκάρες ή καναβούς και ένα ζευγάρι γυπαετών ή κοκαλάδες.
     Τα Αστερούσια έχουν μεγάλη ιστορία, που αρχίζει από τα προϊστορικά χρόνια. Πάνω στην κορφή του Κόφινα ήταν τόπος λατρείας για τους Μινωίτες. Ο Τίμιος Σταυρός είναι κτισμένος στην ίδια θέση που προϋπήρχαν κτίσματα άλλων θρησκειών. Αρχικά ο ναΐσκος ήταν αφιερωμένος στον Αφέντη Χριστό και αργότερα  στον Τίμιο Σταυρό. Η πληροφορία αυτή σώζεται στη Μονή Βατοπεδίου.
     Ανασκαφές έγιναν στην κορφή το 1960 και το 1990, οι οποίες έφεραν στο φως πήλινα ειδώλια ζώων, όπως ταύρων, βοοειδών, ενώ υπάρχουν διάσπαρτα πολλά σπασμένα αρχαία κεραμικά στην κορφή και τα πλατώματα. Το ιερό τούτο στην κορφή βρίσκονταν σε χρήση μέχρι τις αρχές του 7ου πχ αι. οπότε εγκαταλείφτηκε για να επαναδραστηριοποιηθεί στους υστεροελληνιστικούς χρόνους.
     Ο ναός της Παναγίας της κάτω εκκλησιάς είναι κτισμένος στη βόρεια πλευρά του Κόφινα στο κέντρο αρχαίου οικισμού κλασικών και ελληνιστικών χρόνων.
     Πάνω στο εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου πραγματοποιείται το μεγάλο πανηγύρι του Κόφινα, όπου γίνεται προσκύνημα, λιτανεία, ευλόγηση άρτων, αλλά προπαντός η εντυπωσιακή τελετή  της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, στην οποία παρατηρείται η αυθεντικότερη επιβίωση δενδρολατρείας στο χριστιανικό κόσμο. Πρόκειται για τρία ιερά δένδρα που είναι ριζωμένα μέσα στα βράχια στη βόρεια πλευρά του Κόφινα οι «μηλίτσες του Κόφινα» όπως τις αποκαλούν οι ντόπιοι. Ο καρπός ωριμάζει στα μέσα Σεπτεμβρίου, είναι κόκκινος σε διαστάσεις ρεβιθιού, οπότε κόβεται και μοιράζεται στο τέλος της λειτουργίας ως αντίδωρο στους πιστούς.  Οι ρίζες του εθίμου αυτού φτάνουν στα Μινωικά και τα αρχαία ελληνικά χρόνια.
      Τα δένδρα αυτά ανήκουν στην οικογένεια Κράταιγος, γνωστά ως Τρικοκιά, Τσαμπουρνιά, Μπουρμπουτζελιά, Ξεγκαθιά, τα οποία φθάνουν σε ύψους μέχρι και 10 μέτρα.
      Στα απότομα βράχια  κρέμονταν ανθισμένος δίκταμος ή έρωτας ενδημικό φυτό των βουνών της Κρήτης, που μοσχοβολούσε.

                                ΜΕΤΟΧΙ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ  
     Παγκόσμιο Πολιτιστικό  γεγονός αποτελεί η ανακάλυψη της Αριστοτελικής Σχολής Φιλοσοφίας στη θέση «Λουσούδι», λόγω των νερών που διαθέτει (υψ880μ),  σε μια ερημική υπήνεμη κοιλάδα δυτικά του Κόφινα και πλησίον στο χωριό Καπετανιανά.
     Στον ξεχασμένο αυτό χώρο, βρίσκονται τα ερείπια του  μοναστηριού των Τριών Ιεραρχών του 14ου αι. το οποίο σήμερα ανήκει στην Μονή του Κουδουμά. Αποτελούσε κέντρο πνευματικής και πολιτικής αντίστασης στα πρώτα χρόνια της  Ενετοκρατίας. Οι Κρήτες αποκόπηκαν από την ορθόδοξη εκκλησία και παρέμειναν για αρκετά χρόνια αποίμαντοι. Η φιλοπαπική προπαγάνδα απαγόρευσε την παρουσία ορθοδόξων αρχιερέων πιστεύοντας, ότι με τον τρόπο αυτό θα αφομοίωνε τους Κρήτες στο καθολικό δόγμα.
     Τότε λόγιοι ζηλωτές ανέλαβαν τη διάσωση της Ορθοδοξίας αντικρούοντας τα θεολογικά επιχειρήματα και την προπαγάνδα της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Κορυφαίος όλων υπήρξε ο Αριστοτελικός φιλόσοφος ιερωμένος Ιωσήφ Φιλάγρης, ο οποίος  εκπροσωπούσε τον Αρχιεπίσκοπο έχοντας τον τίτλο του «Δικαίου και Διδασκάλου της Κρήτης». Ίδρυσε το 14ο αι. στη μονή των Τριών Ιεραρχών στη θέση «Λουσούδι» την Αριστοτελική Σχολή Φιλοσοφίας. Στο χώρο αυτό ήταν  για αιώνες το πρώτο Ελληνικό Πανεπιστήμιο, στο οποίο δίδασκαν φιλοσοφία, Γραμματική, Θεολογία, μαθηματικά, Αστρονομία και Ιατρική.
     Παράλληλα υπήρχε κέντρο αντιγραφής χειρογράφων με πατερικά κείμενα και έργα του Αριστοτέλη, που εγράφησαν, «δια χειρός Ιωσήφ Φιλάγρη, μοναχού του Κρητός και των αυτού φοιτητών εν τη μονή του Τριών Ιεραρχών, κάτωθι του Κωφηνίου Όρους εις θέσιν Λουσούδι», συμβάλλοντας έτσι στη διάσωση και διάχυση της αρχαίας Ελληνικής σκέψης.
      Ένα από τα σημαντικότερα αντιρρητικά κείμενα του Φιλάγρη ήταν «ο κατά Λατίνων δικανικός λόγος», στον οποίο συστηματικά επιχειρεί την αναίρεση όλων σχεδόν των παπικών θέσεων. Γράφτηκε  το 1383 στο μοναστήρι των Τριών Ιεραρχών, σύμφωνα με την πληροφορία που διασώζει ο Κώδικας της Ακαδημίας του Βουκουρεστίου: «Ετελειώθη εν τη μονή των τριών μεγάλων Ιεραρχών, εν τη τοποθεσία του Λουσούδου, πλησίον του Κωφηνίου όρους, εν έτει (6891=1383) ινδ. ιά». Κώδικες αντιγραφής βρίσκονται στο Παρίσι, στη Ρώμη και στο Άγιο Όρος.
     «Ο αστερουσιανός χώρος, ο αποκαλούμενος και Ερημούπολη, (Έτσι προσδιοριζόταν η περιοχή από τον Κόφινα μέχρι την Αγία Γαλήνη) όπου υπήρχε ο ναός του Γαληνίου Χριστού, όπου δεν καλλιεργούνταν μόνο τα Ιερά γράμματα, αλλά και τα πλείω τούτων, με ηγεμονική παρουσία τις Μονές Οδηγητρίας, Κουδουμά, των Τριών Ιεραρχών στο Λουσούδι, Γαληνίου Χριστού στην Αγία Γαλήνη, και με τον ιδιότυπο μοναχισμό του..». Στην Ερημούπολη υπήρχαν διάσπαρτα ασκηταριά και σπήλαια ερημιτών, που συνέχισαν τη μακραίωνη πορεία του ασκητικού βίου. (Από το βιβλίο. Ο Ιωσήφ Φιλάγρης και τα Αστερούσια του συγγραφέα Ζαχαρία Καλοχριστινάκη). Κατά τη γνώμη μας δικαίως χαρακτηρίζονταν τα Αστερούσια Όρη ως  «οι Άγιοι τόποι της Κρήτης».
     Ένα τέτοιο παγκόσμιο γεγονός δεν μπορούσε να αφήσει ασυγκίνητους τον γράφοντα και τον Αποστόλη Παυλίδη φυσιολάτρες και μέλη του Ορειβατικού Συλλόγου Μοιρών. Έτσι στις 28 Αυγούστου 2013 απογευματινές ώρες επισκεφτήκαμε το «Λουσούδι», που αποτελεί ένα τόσο σημαντικό,  ιστορικό και θρησκευτικό χώρο, με πανευρωπαϊκή ακτινοβολία. Εντυπωσιαστήκαμε από τα ερείπια του ναού και της μονής των Τριών Ιεραρχών, που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη του καθηγητή της Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αθανάσιου Παλιούρα στα τέλη του 2011.-

Πηγές: Ενημερωτική πινακίδα του Κράτους στον Κόφινα.
            Φυλλάδιο  ΝΟΤΙΑ ΚΡΗΤΗ του Υπουργείου τουριστικής Ανάπτυξης σελ. 20.
            ΚΡΗΤΙΚΟ  ΠΑΝΟΡΑΜΑ τεύχος 7  Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2005 σελ. 88-113.
            troktiko  ανάρτηση Κυριακή 08  Ιανουαρίου 2012. Blog.

                                                         Μοίρες  2-Σεπτεμβρίου  2013

Φοίνικες στον Αγ.Νικήτα


Απομεινάρια των Τριών Ιεραρχών

Η εκκλησία ο Κόφινας και η ερημοποίηση

Οι τρεις Ιεράρχες από  διαφορετική άποψη

Δίκταμος του Κόφινα

Αρχαίο κτίσμα πριν την κορφή

Η μονή Κουδουμά και το ακρωτήριο Άσπα

Ο Τίμιος Σταυρός

Στην κορφή με τον Αποστόλη

Στηνη κορφή του Κόφινα

Η δαντελωτές ακτές

Εντυπωσιακό κυπαρίσσι στην κορφή

Γύπας ή σκάρα

Λουλούδια του Κόφινα

Κράταιγος ή Μηλίτσα

Το δέυτερο Κράταιγος

Τα δυο δέντρα Κράταιγος

Κάτω Εκκλησιά της Παναγίας

Οι Σκάρες γευματίζουν

Νότια πλευρά του Κόφινα

Συμπληγάδες πέτρες


Άποψη του πευκόδασους

Ανάβαση στον Κόφινα

Ένα δύσκολο ανάβασμα πριν την κορφή

Οι γύπες ή σκάρες  ξεκουράζονται

Φοίνικες του Μαρτσάλου


1 σχόλιο: