ΒΟΥΤΙΑ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟΥ ΣΤΟ ΚΕΝΟ

                    ΒΟΥΤΙΑ ΛΕΩΦΟΡΕΙΟΥ ΣΤΟ

                       ΓΩΝΙΑΝΟ  ΦΑΡΑΓΓΙ

                  Του  Δακανάλη  Μανόλη  πρώην   αγρονόμου

        Ένα τραγικό συμβάν που χαρακτηρίστηκε  με μαύρο χρώμα στη μνήμη των Ανωγειανών, ήταν η πτώση στο Γιωνιανό Φαράγγι του λεωφορείου που εκτελούσε τη γραμμή Κυλιστός–Ηράκλειο. Στη θέση Κυλιστός (6 χιλιόμετρα από τα Ανώγεια) στη συμβολή των δρόμων Ανώγεια-Καμαριώτης ήταν τότε το τέρμα του δρόμου, γιατί ο δρόμος προπολεμικά δεν έφτανε στα Ανώγεια, πήγε το 1949.

      Οι Ανωγειανοί έφταναν  ή έφευγαν από τον Κυλιστό με τα πόδια, με τα ζώα ή με τη βοήθεια αγωγιατών, που την εποχή εκείνη ήταν ένα επικερδές επάγγελμα. Στον Κυλιστό υπήρχε ένα Χάνι κτισμένο από πέτρα με οροφή από δώμα (χώμα), που υποδέχονταν τους επιβάτες μέχρι να αναχωρήσουν με το λεωφορείο για το Ηράκλειο. 

      Στις 13 Αυγούστου του 1934 μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα ξεκίνησε το λεωφορείο γεμάτο επιβάτες για το Ηράκλειο. Στα μέσα του Γωνιανού Φαραγγιού στη θέση «Σπηλιάρα»  ο χάροντας καραδοκούσε να πάρει μαζί του τέσσερις επιβάτες. Κατά μια πληροφορία που μου έχει αναφερθεί από παλιούς Ανωγειανούς το λεωφορείο πήγε αριστερά του δρόμου και οι αριστεροί τροχοί  του μπήκαν στη βάγκα. Ο οδηγός Κώστας Σταυρακάκης ή Κωστάκης έκανε πολλές προσπάθειες, να επαναφέρει το αυτοκίνητο στο δρόμο πατώντας το γκάζι, αλλά δεν τα κατάφερε. Ο Σταυρακάκης Λευτέρης από τα Ανώγεια κάθονταν στο πρώτο κάθισμα, φοβήθηκε ότι θα συμβεί κάτι κακό, άνοιξε την πόρτα και βγήκε έξω κρατώντας στα χέρια του ένα καλάθι γεμάτο αυγά. Ο οδηγός στη συνέχεια σε μια ύστατη προσπάθεια πάτησε πολύ γκάζι,  το αυτοκίνητο βγήκε απότομα στο δρόμο, δεν μπόρεσε να το ελέγξει και καρφώθηκε στον απότομο γκρεμό βάθους εκατό και πλέον μέτρων.

     Το αυτοκίνητο έφτασε μέχρι το ποτάμι με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους οι Ανωγειανοί  Σταυρακάκης Μανώλης ή Μερτζανοζαχαράκης, Κεφαλογιάννης Γιάννης ή Τσουρογιαννάκης, Σαλούστρος Γιώργης ή Κεχρής και από το χωριό  Καμαριώτης ο Κώστας Στρατήγης ή Λιόντας, ενώ το επτά μηνών παιδί του βρέθηκε πάνω σε ένα  χαράκι (βράχο) ζωντανό. Είχε τάξει να βαφτίσει το παιδί του στην Παναγία  στο χωριό Γάζι. Ο οδηγός του λεωφορείου κτύπησε στο πόδι και στο χέρι, ενώ ο Ανωγειανός Μανούσος Νέαρχος ή Γιανεράκης έσπασε το χέρι του, οι λοιποί έπαθαν μικροτραυματισμούς. Αν κρίνουμε από την αγριότητα της χαράδρας που έπεσε το λεωφορείο, τα θύματα ήταν περιορισμένα. Χαρακτηρίζεται δε  από το σοβαρότερα τροχαία ατυχήματα της Κρήτης για την εποχή εκείνη.

      Το κακό μαντάτο έφτασε στα Ανώγεια και αρκετοί Ανωγειανοί πήγαν στον Κυλιστό και περίμεναν να μάθουν νέα για τους ανθρώπους τους. Η Κρυστάλλι η σύζυγος του Μερτζανοζαχαράκη έμαθε το κακό μαντάτο για το σύζυγο της και αγωνιούσε για το  μέλλον της οικογένειάς της και ένα αγωγιάτης της είπε: « Είντα στενοχωράσαι μπρε. Το κοπέλι μαντρατζάκι, ο Ζαχάρης αγωγιάτης στο τέρμα. Σπάγος (σπάγκος) η δουλειά !»  Τα λόγια αυτά έμειναν παροιμία και τα έλεγαν οι Ανωγειανοί, όταν ήθελαν να δηλώσουν τη σιγουριά  για τη δουλειά τους.

      Ο Μερτζανοζαχαράκης πιάστηκε αιχμάλωτος το 1922 στη Μικρά Ασία και κλείστηκε με πολλούς άλλους στο Κάστρο Αφιόν Καραχισάρ. Δραπέτευσε μαζί με μια ομάδα και μετά από 92 μέρες κακουχιών, πείνας και μεγάλων κινδύνων, έφθασε μόνος του στο Γαλλικό Προξενείο στην Κωνσταντινούπολη. Δεν πίστευαν στα μάτια τους οι Γάλλοι, τον τάισαν τον έντυσαν και μόλις έφτιαξε λίγο τον έστειλαν στην Αθήνα.

     Παραθέτουμε το ποίημα της Ανωγειανής λαϊκής ριμαδόρου Ευαγγελίας Εμμ. Σαλούστρου ή Φραγκιαδοβαγγελιάς σχετικά με την πτώση του λεωφορείου.

  Ακούσετέ με να σας πω τι έγινε στ΄Ανώγεια,

τέθοιο βαρύ δυστύχημα δεν έγινε ακόμα.

Ανωγειανοί εφύγανε δια να παν στη Χώρα,

στ΄αμάξι  μέσα μπήκανε το δρόμο,

άραγες εσκεφτήκανε, πως χάνουνε τον κόσμο?

Όταν επλησιάζανε΄στην έρημη Σπηλιάρα,

Ο χάροντας εφάνηκε, τους έπιασε τρομάρα.

Όσον επλησιάζανε , ο χάροντας σιμώνει,

Τ΄ αμάξι τους εγκρέμισε, ευθύς τους θανατώνει.

Τ΄  αμάξι  εγκρεμίστηκε άθελα του σοφέρη

 Κι αυτός ετραματίστηκε στο πόδι και στο χέρι.

Τέσσερις σκοτωθήκανε, ο κόσμος αποθαίνει,

Το τέλος που εκάμανε, όλος ο κόσμος κλαίει.

Κορμιά κομμάθια έγιναν και πιάσανε  τα πλάγια

και τα τσουβάλια  γέμιζαν σάρκες, οστά κεφάλια.

Αυτά τα έρημα βάσανα τους ήσανιε γραμμένα,

Βαστούσαν εκατό αυγά δεν έσπασε κανένα.

Μέσα στ΄ αμάξι ήτανε εφτά μηνών παιδάκι,

Αζωντανό ευρέθηκε μέσα σ΄ ένα χαράκι.

Του Λιόντα ήταν το παιδί και το  χε μελετήσει

στην Παναγία επήγαινε να  πα΄ να το βαφτίσει.

Κι  αυτός δεν αξιώθηκε, σκοτώθη στη Σπηλιάρα

 Και το παιδί αβάφτιστο επόμεινε στη μάνα.

΄Πο  ΄κει θα καταλάβετε, πως ήτανε γραφτό του

Σ΄ αυτό το έρημο βουνό να γίνει ο θάνατός του.

Απής τους τσουβαλιάσανε και βγάλα  ντζι στο δρόμο

σ΄ άλλο αμάξι μπήκανε, με φόβο και με τρόμο.

Οπίσω τους γυρίσανε με μάθια δρακρυσμένα

άντρες, γυναίκες και παιδιά στο Τέρμα περιμέναν.

Ο Λιόντας ξενοχωριανός από τον Καμαριώτη

και άλλοι τρεις Ανωγειανοί που χάσανε τη νιότη.

΄Ηταν ο Γιώργης  του Κεχρή και ο Τσουρογιαννάκης

κι ο τρίτος ονομάζονταν Μετρτζανοζαχαράκης.

Από εκεί τσι πήρανε στα τρία τα φορεία,

στ΄ Ανώγεια μέσα ήτανε πολύ στενοχωρία.

Στην εκκλησιά τους βάλανε, μέσα στον ΄Αι – Γιάννη

και το κοινό του έκαμε το νεκρικό στεφάνι.

Στην εκκλησιά τους βάλανε για να τους μονοψάλλουν

σαν αδελφούς τσι τρεις μαζί στον τάφο να τους βάλουν.

Τρεις λόγους των εβγάλανε που ήσαν δοξασμένοι,

γιατί κι  οι τρεις στον πόλεμο ήταν αγωνισμένοι.

Και από κει τους πήρανε να πάνε να τους θάψουν

και στην Αγία Παρασκευή να παν να τους ΄ποκλάψουν.

Να κλαίτε όλ΄ οι χωριανοί και συγγενείς και φίλοι

γιατί τους μονοθάψανε με μαραμένα χείλη.

Να κλαίτε όλ΄ οι χωριανοί, όσοι κι αν τους θυμάστε

Ωστόσο να είστ΄ αζωντανοί πρέπει να το διγάστε.

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ:  μαντρατζάκι = παιδί που μεταφέρει το φαγητό και τα εφόδια στο μητάτο. Σπάγος= σπάγκος η δουλειά, τα πράγματα πάνε καλά. Χώρα= Ηράκλειο. Παναγιά= Παναγία της Τήνου. Απής= όταν, αφού.

ΠΗΓΕΣ:  ΑΝΩΓΕΙΑ  Η Ιστορία μέσα από τα τραγούδια τους. Γιώργης Σμπώκος 1992 σελ.305-307.

ΜΕΡΤΖΑΝΟΖΑΧΑΡΑΚΗΣ . Γ. Καλογεράκης 2004, σελ.36.

Η φωτογραφία του λεωφορείου προέρχεται από την ιστοσελίδα της Ιωάννας Μπισκιτζή Λέκτορας της Κλασικής φιλολογίας.-

Γωνιανό φαράγγι

Γωνιανό φαράγγι-Σπηλιάρα

Γωνιανό φαράγγι-Σπηλιάρα.

                                                                                                               

                        

ΠΑΓΚΡΗΤΙΑ ΣΥΝΑΤΗΣΗ ΣΤΟ ΑΜΑΡΙΑΝΟ ΑΟΡΙ

ΠΑΓΚΡΗΤΙΑ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΑΟΡΙΟΥ

                          ΠΑΝΑΣ ΔΡΩΜΕΝΑ

                          Του ορειβάτη Δακανάλη Μανόλη

       Εκεί ψηλά στο δυτικό Ψηλορείτη στις Αμαριώτικες Μαδάρες σε υψόμετρο  1450 μέτρων στη σπηλιά του τραγοπόδαρου θεού Πάνα, διοργάνωσε ο Δήμος Αμαρίου, με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πλατανιών από 28-29 Ιουλίου 2018 Παγκρήτια Συνάντηση Αοριού.

       Ο χώρος της εκδήλωσης  και η σπηλιά του Πάνα βρίσκονται σε ένα σχετικά μεγάλο πλάτωμα καλυπτόμενο από τεράστιους πρίνους και σφεντάμια. Μέχρι το απόγευμα συγκεντρώθηκε αρκετός κόσμος και ορειβάτες από τα Χανιά, το Ρέθυμνο και από το Λασίθι.  Ο Ορειβατικός Μοιρών συμμετείχε με 30  ορειβάτες και αρχηγό το Γιάννη Κωστάκη. Γύρω από το χώρο της κατασκήνωσης στήθηκαν πολύχρωμες σκηνές και δημιουργήθηκε ένα πρόχειρο μικρό παγκρήτιο χωριό.

       Οι παρευρισκόμενοι είχαν την τύχη, να παρακολουθήσουν παραδοσιακή υπαίθρια τυροκόμηση από τον τυροκόμο Κωστή Δαμιανό και γεύτηκαν μαλάκα (φρέσκο τυρί) και μυζήθρα.

       Ακολούθησε ομιλία από τον Άρη Κουτάκη, ο οποίος αναφέρθηκε στην ιστορικότητα της περιοχής, την αρχαία λατρεία σε σπήλαια της Κρήτης και διεξοδικά τους μύθους που έχουν πλασθεί σχετικά με τη σπηλιά του Πάνα, που ήταν δίπλα μας.

       Ιδιαίτερη εντύπωση μας έκανε η συζήτηση με τους βοσκούς Παντελή Λίτινα,  Μύρωνα Λίτινα και επίσης Μύρωνα Λίτινα από τα Πλατάνια,  που  αναφέρθηκαν σε παλιές ιστορίες του χωριού  και του αοριού.

      Το σπήλαιο του Πάνα είναι σχετικά μικρό και στο οποίο λατρεύονταν ο τραγοπόδαρος θεός Πάνας. Στο εσωτερικό του σπηλαίου υπάρχει σταλακτιτικός διάκοσμος και σύμφωνα με το μύθο εκεί γεννήθηκε ο Πάνας προστάτης του δάσους των βοσκών, των κυνηγών κλπ. Έμενε πάντα στη φύση σε σπήλαια, φαράγγια και έπαιζε τη φλογέρα του. Με τη μουσική του μάγευε τα πουλιά, τα ζώα και τις νύμφες του δάσους. Το σπήλαιο σήμερα χρησιμοποιείται από τους βοσκούς, ενώ η λατρεία μεταφέρθηκε στο  παρακείμενο ξωκλήσι του Αγίου Μύρωνα.

     Ακολούθησε πλούσιο δείπνο με τοπικά εδέσματα και κρασιά, την  ώρα που ο   πυρπολημένος ήλιος είχε βασιλεύσει.

     Με τις ευλογίες του μέγιστου των θεών Δία, κάτω από το ολόγεμο φως του φεγγαριού, του καθαρού έναστρου ουρανού γεμάτου από μυστήρια, πλημμύρισε η περιοχή με μελωδικούς ήχους, από τη λύρα του δάσκαλου της κρητικής μουσικής Αντώνη Ξυλούρη ή Ψαραντώνη και των συνεργατών του. Το κέφι με τραγούδια και χορούς συνεχίστηκε και μετά τα μεσάνυχτα. Περί ώρα 3,30 πρωινή μας ξύπνησε η καντάδα που μας έκαναν νέοι της περιοχής με μαντολίνο και μαντινάδες. Ήταν κάτι το απρόσμενο για μας,  θα έλεγα μοναδικό και μας έφερε πίσω στις παλιές εποχές.

     Το προηγούμενο βράδυ εμφανίστηκε ένα «ματωμένο Φεγγάρι», γιατί είχαμε τη μεγαλύτερη έκλειψη της σελήνης. Ματωμένη όμως ήταν και η Κόκκινη παραλία στο Μάτι της Ανατολικής Αττικής με τους τόσους πολλούς νεκρούς.

      Το πρωί ακολούθησε θεία λειτουργία στο ξωκλήσι του Αγίου Μύρωνα, που γιόρταζε ο άγιος. Ύστερα μας προσφέρθηκε η δεκάτη από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πλατανιών.

      Από το χώρο της συγκέντρωσης 14 ορειβάτες του Ορειβατικού Μοιρών χωθήκαμε μέσα στα χαοτικά σπλάχνα ενός άτσαλου, άγριου φαραγγιού κατάφυτου με πρίνους και πεύκα με προορισμό το χωριό Πλατάνια. Δεν υπήρχε χαραγμένο μονοπάτι, αλλά η διαδρομή που ακολουθούσαμε, ήταν πρόσφατα σεσημασμένη. Υπήρχε μεγάλη κατωφέρεια με σαθρό έδαφος και ελλόχευε ανά πάση στιγμή ο κίνδυνος ατυχήματος. Στο διάβα μας  συναντήσαμε τον Κισσόσπηλιο και λίγο πιο κάτω το Ψακόνερο με κατάκρυο νερό.

      Στα βράχια κρέμονταν ο δίκταμος ή έρωτας και ευωδίαζε  το φαράγγι. Μετά από δυόμιση ώρες σκληρής κατάβασης φθάσαμε στον σπηλαιώδη ναό του Αγίου Αντωνίου (υψ810μ), ο οποίος βρίσκεται στην άκρη ενός πλατώματος, ο οποίος περιβάλλεται από δάση πεύκων. Παράλληλα με μας περνούσε το φαράγγι και ο Ορειβατικός Σύλλογος Χανίων.

      Η πορεία μας συνεχίστηκε μέσα στο άγριο φαράγγι των Πλατανιών, ακολουθώντας ένα φιδίσιο μονοπάτι που σε πολλά σημεία είναι σμιλευμένο μέσα στα βράχια. Κάτω από τα πόδια μας υπήρχε χάος, μας προστάτευαν όμως τα ξύλινα κιγκλιδώματα, που έχουν τοποθετηθεί στα επικίνδυνα μέρη.

     Το φαράγγι αναπτύσσεται από το χωριό Πλατάνια (υψ420μ) και στην αρχή του ο επισκέπτης συναντά παλιούς ελαιώνες με αιωνόβιες ελιές  σε πεζούλες. Η είσοδος του φαραγγιού οριοθετείται από κατακόρυφους ασβεστολιθικούς γκρεμούς, με εντυπωσιακά ιδιάζοντα χρώματα οξειδίου του σιδήρου, που βάφουν τους ασβεστολιθικούς βράχους. Βραχοσκεπές, μικρές και μεγάλες σπηλιές κάνουν αισθητή την παρουσία τους σε όλο το μήκος της διαδρομής.

     Στα απρόσιτα  αυτά γκρεμνά φωλιάζει  μεγάλος αριθμός αρπαχτικών πουλιών, όπως μια μεγάλη αποικία γυπών ή σκάρες, γεράκια, κοράκια, καλιακούδες, ένας γυπαετός (κοκαλάς) και άλλα αρπακτικά πουλιά.

      Στα μέσα της διαδρομής συναντάμε μια πέτρινη φυσική καμάρα που μοιάζει με αψίδα και είναι ιδανικό μέρος για φωτογραφίες.

      Η περιοχή συνδυάζει την αγριάδα των Κρητικών βουνών με την πλούσια χλωρίδα-πανίδα και προστατεύεται από το δίκτυο NATURA 2000. Αποτελεί δε καταφύγιο άγριας ζωής.

       Μέχρι τα Πλατάνια μας πήρε ακόμα μια ώρα και ένα τέταρτο. Το χωριό Πλατάνια είναι ζωντανό και κρατάει τους νέους σε σύγκριση με άλλα χωριά. Να μην ξεχνάμε, ότι από το χωριό Πλατάνια κατάγεται η Καλλιρόη Σιγανού-Περέν, η οποία τον περασμένο αιώνα ήταν λόγια,  δημοσιογράφος, εκδότρια και η πρώτη ελληνίδα φεμινίστρια. Επίσης είναι η γενέτειρα του αείμνηστου δασκάλου της Κρητικής μουσικής Λεωνίδα Κλάδου.

     Η Παγκρήτια Συνάντηση του Αοριού μας άφησε άριστες εντυπώσεις, το μάτι  σάρωνε συνεχώς διαφορετικές παραστάσεις, περπατήσαμε σε άγνωστα τοπία και αποκτήσαμε νέες  εμπειρίες. Ευχόμαστε η παραπάνω εκδήλωση να γίνει θεσμός.

      Συγχαρητήρια στο Δήμο Αμαρίου και ιδιαίτερα στο διοργανωτή αντιδήμαρχο Βασίλη Κλάδο, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Πλατανιών, τους εθελοντές, τους Σαμαρείτες, τους χορηγούς,  τους επώνυμους και ανώνυμους οι οποίοι εργάστηκαν και έφεραν εις αίσιο πέρας την παραπάνω  διοργάνωση. -

                                       

Χώρος κατασκήνωσης

'Αγιος Μύρωνας

Εσωτερική σπηλιάς Πάνα.

'Ετοιμο το βραστό κρέας

Με τον σύντεκνο Μύρων.

Ορειβάτες Μοιρών

Σπήλαιο Πάνα

Στο σπήλαιο Πάνα

Ο Γιάννης τυροκομά.

Παρακολουθούν ομιλία.

Από αριστερά Άρης Κούτης και Βασ. Κλάδος

Παλαιοί γνώριμοι

Δείπνο.

Μαζί με τον Ψαραντώνη

Κοιλάδα Αμαρίου

Κολατσιό

Οι κοπελιές μας.

Μέσα στο φαράγγι.

'Αποψη φαραγγιού.

Νίκο πρόσεχε.

Ποζάρουν στον πρίνο.

Στον Κισσόσπηλιο.

Στην πηγή Ψακόνερο.

Για λίγο στον ίσκιο.

Γεύμα στον Άγιο Αντώνιο.

Άγιος Αντώνιος.

Στο φαράγγι των Πλατανιών.

Άγριο φαράγγι.

Μέρος του φαραγγιού των Πλατανιών

Στην Αψίδα του Θριάμβου.

Στο άγριο φαράγγι.

Φώτο Θωμάς Παρθενάκης

ΜΠΑΛΟΣ-ΓΡΑΜΒΟΥΣΑ-ΦΑΛΑΣΑΡΝΑ

    ΜΠΑΛΟΣ-ΓΡΑΜΒΟΥΣΑ-ΦΑΛΑΣΑΡΝΑ

    Του Ορειβάτη Δακανάλη Μανόλη

     Από το χωριό Καλυβιανή του Δήμου Κισάμου ακολουθήσαμε ένα χωματόδρομο μήκους 10 χιλιομέτρων μέτριας βατότητας, ο οποίος μας ανέβασε στη χερσόνησο Κόρικος (από την αρχαία Κωρυκία) σε ένα μεγάλο πλάτωμα με χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων και αναψυκτήριο. Η χερσόνησος έχει μήκος 12 χιλιόμετρα, πλάτος 4, την κορφή Γεροσκίνος (υψ762μ) και καταλήγει στο ακρωτήριο Βούξα. Στο ακρωτήριο Κώρυκο υπάρχουν τα ερείπια της μικρής Ρωμαϊκής πόλης Αγνείου με ναό αφιερωμένο στον Απόλλωνα. Στην περιοχή αυτή βρίσκεται και το ξωκλήσι του Αγίου Σώστη.

      Ένα κατηφορικό μονοπάτι από καλντερίμι μας οδήγησε στη λιμνοθάλασσα του Μπάλου. Στο αντίκρισμα από ψιλά της τροπικής λιμνοθάλασσας μαγευτήκαμε κυριολεκτικά, από το μοναδικό θέαμα που είδαμε κάτω από τα πόδια μας. Τα νερά  της λιμνοθάλασσας είναι αβαθή, ο βυθός και η παραλία είναι στρωμένες με κάτασπρη άμμο, η οποία προσδίδει στα νερά  ένα αστραφτερό σμαραγδένιο και εξωτικά έντονα γαλαζοπράσινα χρώματα. Η χερσόνησος του Μπάλου με το ακρωτήρι Τηγάνι, τα νησιά Ήρεμη Γραμβούσα και Άγρια Γραμβούσα σχηματίζουν ένα προστατευτικό κλοιό στη λιμνοθάλασσα.

      Άτομα από όλο τον κόσμο που αγαπούν τη φύση την περιπέτεια, τη διαφορετικότητα, επισκέπτονται καθημερινά τούτο το εξωτικό τοπίο και απολαμβάνουν το μπάνιο τους στα κρυστάλλινα και ζεστά νερά της λιμνοθάλασσας.

       Τα συμπλέγματα των παραπάνω νησιών, η λιμνοθάλασσα του Μπάλου μέχρι την Άγρια Γραμβούσα αποτελούν ένα σημαντικότατο υδροβιότοπο της ανατολικής Μεσογείου.

      Τα νησί της ήρεμης Γραμβούσας έχει τριγωνικό σχήμα με πλευρές ενός χιλιομέτρου και ύψος 137 μέτρα. Πάνω στον απόκρημνο αυτό βράχο οι Ενετοί έκτισαν το 1579-84 ένα από τα ποιο ισχυρά κάστρα της Κρήτης. Το φρούριο παραμένει στα χέρια των Ενετών μετά το 1669 που κατέλαβαν οι Τούρκοι την Κρήτη   μέχρι το 1692, οπότε το κατέλαβαν οι Τούρκοι κατόπιν προδοσίας.

     Η Γραμβούσα έχει συνδεθεί στενά με τις «Κωρύκιες νήσους» του Ομήρου. Αν αυτό αληθεύει η Ήρεμη Γραμβούσα είναι το νησί του Αιόλου και της Οδύσσειας.

     Η θέα του κόλπου της  Φαλάσαρνας από ψηλά με την ασπροκαφετί αμμουδιά μήκους 3 χιλιομέτρων, τις βραχονησίδες, τα ελαιόδεντρα και τα πολυάριθμα θερμοκήπια είναι εντυπωσιακή.

    Η Φαλάσαρνα βρίσκεται στο δυτικό άκρο της Κρήτης νότια από τον Μπάλο. Θεωρείται  μια από τις καλύτερες παραλίες της Μεσογείου με τρικουάζ νερά, ψιλή άμμο και αμμοθήνες. Η περιοχή δέχεται πολυάριθμους επισκέπτες, χάρις στις φυσικές ομορφιές της περιοχής, εξυπηρετούνται δε από από πολλές ταβέρνες και ενοικιαζόμενα καταλύματα.

     Εδώ υπάρχουν τα ερείπια της αρχαίας Φαλάσαρνας της δυτικότερης πόλης της Κρήτης, η οποία κατά την Ελληνιστική εποχή (323 πχ Χ 31μχ) ήταν αξιόλογη δύναμη και εξουσίαζε ολόκληρη τη χερσόνησο της Κωρυκίας (Γραμβούσας). Το 184 πχ την κατέλαβε η Κυδωνία.-

 Πηγές: Βιβλίο ΒΟΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗ αριθμ.10 του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης σελ 132 και 142.

              ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Θεοχάρη Δετοράκη σελ. 282-284.

              Βικιπαίδεια.

       

Μπάλος ακρωτ.Τηγάνι

Καστέλλι Κισάμου

Ο Τροπικός Μπάλος

Μπάλος

Μπάλος

Ήρεμη Γραμβούσα

Μπάλος ακρωτ. Τηγάνι

Σμαραγδένια φύση

Όλο το σύμπλεγμα

Άσπρη άμμος

Μπάλος ακρωτ. Τιγάνι

Στο εξωτικό τοπίο Μπάλος

Φαλάσαρνα με αμμοθήνες