ΙΔΗ: 36η ΠΑΓΚΡΗΤΙΑ ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΦΙΝΑ

36^η Παγκρήτια Συνάντηση Ορειβατών

Στα Καπετανιανά του Κόφινα

Του ορειβάτη Δακανάλη Μανόλη

Ο ισχυρός, μανιασμένος και παγωμένος βοριάς δεν άφησε να πραγματοποιηθεί στη θέση Λουσούδι του Κόφινα στις 24-25 Σεπτεμβρίου 2016, η 36^η Παγκρήτια Ορειβατική Συνάντηση. Έτσι αναγκαστικά με πολύ τρέξιμο του διοργανωτή και οικοδεσπότη Ορειβατικού Συλλόγου Ηρακλείου, έγινε στο γραφικό ορεινό χωριό Καπετανιανά (υψ762μ).

Τα Καπετανιανά είναι κτισμένα σε φυσικό «μπαλκόνι» των Αστερουσίων ορέων με απέραντη θέα στο Νότιο Κρητικό Πέλαγος και κάτω από την προστασία της Ιερής κορφής του Κόφινα. Οι κάτοικοι ασχολούνται κατά κύριο επάγγελμα με την κτηνοτροφία. Τα τελευταία χρόνια απέκτησε ζωή εξ αιτίας των τουριστικών ξενώνων που έχουν δημιουργηθεί, αναπαλαιώσεις σπιτιών και έχει γίνει πόλος έλξης επισκεπτών από όλο τον κόσμο.

Ορειβάτες από όλη την Κρήτη το απομεσήμερο συνέρρεαν στα Καπετανιανά και κατασκήνωσαν σε χωράφια περιμετρικά του χωριού. Οι ορειβάτες των Μοιρών κατασκήνωσαν στον περίβολο της βυζαντινής εκκλησίας του Μιχαήλ Αρχαγγέλου ανατολικά του χωριού. Στη γραμματεία μας έγινε εγκάρδια υποδοχή με ρακί, ξηρούς καρπούς και μας δόθηκαν αναμνηστικά δώρα. Κατά το δειλινό είχε σχηματιστεί σε συνοικίες ένα παγκρήτιο πολύχρωμο χωριό με σκηνές και αριθμούσε ίσαμε 300 κατοίκους.

Το φθινοπωρινό λιόγερμα ολοένα και παραδίδονταν στις πορφυρές γάζες του δειλινού, τότε άρχισε η καθιερωμένη τελετή με προσφωνήσεις των προέδρων των ορειβατικών συλλόγων της Κρήτης και οι ανταλλαγές δώρων. Σχεδόν όλοι οι πρόεδροι αναφέρθηκαν στην ανάγκη προστασίας και σεβασμού του περιβάλλοντος. Την εκδήλωση τίμησε ο Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ορειβατών Γεωγούλιας, ο οποίος απεύθυνε σύντομο χαιρετισμό. Συναντηθήκαμε με πολλούς παλιούς γνώριμους ορειβάτες και σαν μια ορειβατική οικογένεια είπαμε τα δικά μας και ευχηθήκαμε καλή αντάμωση του χρόνου. Στη συνέχεια ακολούθησε το πλούσιο δείπνο.

Απολαύσαμε τη θεατρική παράσταση «Αναστορούμαι και αναστορίζω-γράμματα από τα Καπερανιανά» του συγγραφέα Γιώργη Γρ Σταματάκη κατοίκου Καπετανιανών. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη παρουσίαση δυο χιουμοριστικών διηγημάτων σε κρητική διάλεκτο, τα οποία απέδωσε σε μορφή θεατρικού αναλογίου με μεγάλη επιτυχία ή ηθοποιός Μαρινέλλα Βλαχάκη.

Την ηθοποιό διαδέχτηκε το συγκρότημα του Μανόλη Σαββάκη από το χωριό Γαλιά και ακολούθησε τρικούβερτο γλέντι με κρητικούς χορούς και τραγούδια μέχρι τις μεταμεσονύχτιες ώρες.

Νωρίς την επομένη μέρα πήραμε το πρωινό μας και αναχωρήσαμε για τη θέση Λουσούδι, το οποίο είναι φωλιασμένο στις δυτικές υπώρειες κάτω από τον ίσκιο του Κόφινα. Από τα Καπετανιανά ακολουθήσαμε το πανάρχαιο μονοπάτι που οδηγούσε στην κορφή του Κόφινα, το οποίο ήταν σημαδεμένο και ελίσσονταν ανάμεσα σε σπανές λαγκαδιές και ρεματιές. Οι ορειβάτες σχηματίσαμε μια τεράστια κινούμενη ανθρώπινη αλυσίδα, ίσαμε να φθάσουμε στη θέση Λουσούδι.

Στον ξεχασμένο αυτό χώρο βρίσκονται τα ερείπια του μοναστηριού των Τριών Ιεραρχών που αποτελούσε κέντρο πνευματικής και πολιτικής αντίστασης στα πρώτα χρόνια της Ενετοκρατίας. Ο Αριστοτελικός φιλόσοφος ιερωμένος Ιωσήφ Φιλάγρης είχε τον τίτλο του «Δικαίου και Διδασκάλου της Κρήτης». Ίδρυσε το 14^ο αι. στη μονή των Τριών Ιεραρχών στη θέση «Λουσούδι» την Αριστοτελική Σχολή Φιλοσοφίας. Στο χώρο αυτό για αιώνες μεγαλούργησαν τα ελληνικά γράμματα, δίδασκαν φιλοσοφία, Γραμματική, Θεολογία, μαθηματικά, Αστρονομία και Ιατρική.

Πέραν τούτων είχε στήσει ένα εξελιγμένο εργαστήριο αντιγραφής αρχαίων κειμένων συμβάλλοντας έτσι στη διάσωση και διάχυση της αρχαίας σκέψης. Ένα από τα σημαντικότερα αντιρρητικά κείμενα του Φιλάγρη ήταν: « Ο κατά Λατίνων δικανικός», που γράφτηκε το 1383 στο μοναστήρι των Τριών Ιεραρχών, σύμφωνα με την πληροφορία που διασώζει ο Κώδικας της Ακαδημίας του Βουκουρεστίου. «Ετελειώθη εν τη μονή των τριών μεγάλων Ιεραρχών, εν τη τοποθεσία του Λουσούδου, πλησίον του Κωφηνίου όρους, εν έτει (6891=1383».

Παγκόσμιο Πολιτιστικό γεγονός αποτελεί η ανακάλυψη της παραπάνω Αριστοτελικής Σχολής Φιλοσοφίας στη θέση «Λουσούδι» (υψ880μ), σε μια ερημική υπήνεμη κοιλάδα δυτικά του Κόφινα μιας ώρας δρόμο με τα πόδια από τα Καπετανιανά. Η παραπάνω ανακάλυψη έγινε στα τέλη του 2011 από τον αείμνηστο καθηγητή της Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αθανάσιο Παλιούρα.

Το καθολικό των Τριών Ιεραρχών αναστηλώθηκε το τελευταίο διάστημα από την Ιερά Μονή Κουδουμά και την αρχαιολογία. Το καλοκαίρι που πέρασε κτύπησε η καμπάνα μετά από 600 και πλέον χρόνια. Πραγματοποιήθηκε θεία λειτουργία στην οποία παραβρέθηκαν οι αρχές και πλήθος πιστών.

Τα Αστερούσια όρη αποτελούν τη νοτιότερη οροσειρά χαμηλών κορφών της Ελλάδας, υψώνονται ανάμεσα στο Νότιο Κρητικό Πέλαγος και τον εύφορο κάμπο της Μεσαράς. Καταλαμβάνουν σχεδόν ολόκληρο το νότιο μέρος του νομού Ηρακλείου και η πιο ψηλή κορφή του βουνού ο Κόφινας (υψ. 1231μ) είναι ένας τεράστιος βράχος που μοιάζει με ανεστραμμένο κοφίνι εξ ου και Κόφινας. Άλλη μεγάλη κορφή είναι η Παρανυμφική Μαδάρα (υψ1132μ) και πολλές μικρότερες. Τα Αστερούσια πήραν το όνομα από τον τοπικό αρχαίο βασιλιά Αστερίωνα γιο του Δία.

Το βουνό έχει τραχιά πλατώματα, πολλά μικρά φαράγγια που καταλήγουν άλλα στη θάλασσα και άλλα στον εύφορο κάμπο της Μεσαράς. Τα σπουδαιότερα είναι το Αγιοφάραγγο (πήρε το όνομα από τον ασκητισμό), της Τρυπητής, του Μαρτσάλου, του Αμπά, του Τράφουλα και άλλα. Σχηματίζονται σε αυτά αρκετοί καταρράχτες με μεγαλύτερο του Αμπά ύψους 130 μέτρων, τα νερά του οποίου μέχρι να φθάσουν στο έδαφος Βροχοποιούνται. Τα γραφικά παραδοσιακά χωριά βρίσκονται περιμετρικά του βουνού και οι άνθρωποι αντικρίζουν τη θάλασσα από ψηλά.

Το «Ιερό» τούτο βουνό διακρίνεται για τα πολλά του μοναστήρια, τους βυζαντινούς και σπηλαιώδης ναούς, όπως της Παναγίας στο Μάρτσαλο, της Αγίας Κυριακής στο Αγιοφάραγγο, του Αγίου Γεωργίου στο διάσελο πριν το Κεφάλι, του Αγίου Ευτυχίου και Ευτυχιανού στους Αγιούς, της Παναγίας στα Μάταλα και του Αγίου Νικήτα.

Στις εκατοντάδες σπηλιές που υπάρχουν, ασκήτεψαν διαχρονικά από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια μέχρι σήμερα αμέτρητοι ασκητές μεταξύ των οποίων οι Ευτύχης και Ευτυχιανός στους Αγιούς, η αδελφή τους Κασσιανή στο Κεφάλι, ο Άγιος Ιωάννης ο Ξένος στο Λίθινο, ο όσιος Αρσένιος στο Αγιοφάραγγο, ο Ευμένιος και Παρθένιος στο Μάρτσαλο, οι οποίοι το 1878 επανίδρυσαν τη μονή Κουδουμά και διάφοροι άλλοι. Ο τελευταίος γνωστός ασκητής Θεόδωρος κοιμήθηκε στις 29-4-2016 στο Κεφάλι. Έτσι μπορούμε να ονομάσουμε τα Αστερούσια «ιερό βουνό της Κρήτης».

Στις νότιες πλαγιές του Κόφινα υπάρχει το μεγαλύτερο δάσος του βουνού με πεύκα και κυπαρίσσια. Το θυμάρι είναι ο κυρίαρχος θάμνος του βουνού και ακολουθούν οι ασπάλαθοι, αγκαραθιές, αστιβίδες και φρύγανα. Τα Αστερούσια έχουν πολύ πυκνό δίκτυο χωματόδρομων, οι οποίοι διέρχονται από άγρια σπανά τοπία εκπληκτικής ομορφιάς και θυμίζουν Φαρ Ουέστ. Το βουνό απειλείται με ερημοποίηση εξ αιτίας της υπερβόσκησης, γιατί τα ενδιαιτώμενα αιγοπρόβατα είναι πολλές χιλιάδες και αδυνατεί να τα θρέψει.

Στις θέσεις Μάρτσαλος και Άγιος Νικήτας υπάρχουν συστάδες από φοίνικες του Θεόφραστου (372-287 πχ) πατέρα της Βοτανικής, ο οποίος τους έχει καταγράψει και προσδίδουν μια ιδιαίτερη αφρικάνικη αίσθηση στο περιβάλλω.

Στο βουνό ενδημούν τουλάχιστο τρεις αποικίες με μεγάλους πληθυσμούς από γύπες ή σκάρες και ένα ζευγάρι γυπαετών ή κοκαλάδες.

Ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν στην κορφή του Κόφινα το 1960 και το 1990, οι οποίες έφεραν στο φως πήλινα ειδώλια ζώων, όπως ταύρων, βοοειδών κλπ. Το προσκύνημα στο βουνό γίνονταν μέχρι τις αρχές του 7^ο πχ αι. οπότε εγκαταλείφτηκε για να επαναληφθεί στους υστεροελληνιστικούς χρόνους. Πάνω στην κορφή ήταν τόπος λατρείας των μινωιτών και πήγαιναν οι πλούσιοι να θαφτούν εκεί, γιατί θεωρούσαν, ότι από εκεί ήταν κοντά ο Θεός.

Ο Τίμιος Σταυρός είναι κτισμένος στην κορφή όπου προϋπήρχε το Μινωικό Ιερό Κορφής. Ο ναός της Παναγίας της Κάτω εκκλησιάς βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του Κόφινα στο κέντρο αρχαίου οικισμού κλασικών και ελληνιστικών χρόνων. Στο Λέντα (αρχαίος Λεβήν) υπήρχε φημισμένο Ασκληπιείο.

Πάνω στο εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου πραγματοποιείται το μεγάλο πανηγύρι του Κόφινα, όπου γίνεται προσκύνημα, λιτανεία, ευλόγηση άρτων, αλλά προπαντός η εντυπωσιακή τελετή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Στο τέλος της λειτουργίας παρατηρείται η αυθεντικότερη επιβίωση αρχέγονης δενδρολατρείας στο χριστιανικό κόσμο. Μαζί με το αντίδωρο μοιράζονται στους πιστούς από τον ιερέα οι κόκκινοι καρποί σε μέγεθος ρεβιθιού της «μηλίτσας του Κόφινα» όπως τις αποκαλούν οι ντόπιοι. Πρόκειται για τρία δένδρα της οικογένειας Κράταιγος, που είναι ριζωμένα μέσα στα βράχια της βόρειας πλευράς του βουνού. Οι ρίζες αυτού του εθίμου φτάνουν στα Μινωικά και στα αρχαία ελληνικά χρόνια.

Στο Λουσούδι πήραμε το ελαφρύ γεύμα μας και σιγά-σιγά το τοπίο άρχισε να αδειάζει από τους ορειβάτες και έμεινε πάλι μόνο του.

Ευχαριστούμε πάρα πολύ τον οικοδεσπότη-διοργανωτή Ορειβατικό Σύλλογο Ηρακλείου για την άψογη διοργάνωση της συνάντησης αυτής, παρά τις δύσκολες καιρικές συνθήκες. Ευχόμαστε σε όλους, υγεία, αγάπη, χαρά και πολλές εξορμήσεις.-

Πηγές: 1) Ενημερωτική πινακίδα στον Κόφινα. 2) Φυλλάδιο ΝΟΤΙΑ ΚΡΗΤΗ του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης σελ. 20. 3) ΚΡΗΤΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ τεύχος 7 Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2005 σελ. 88-113. 4) troktiko ανάρτηση Κυριακή 08 Ιανουαρίου 2012. Blog.