ΙΔΗ: Ιανουαρίου 2013

Παρασκευή 25 Ιανουαρίου 2013

ΣΙΝΤΕΡΟΣΠΗΛΙΑ

ΣΙΝΤΕΡΟΣΠΗΛΙΑ

Του ΔΑΚΑΝΑΛΗ Μανόλη πρώην Αγρονόμου

Στα Σιντερόσπηλια δεν υπάρχουν ονόματα και πλάκες νεκρών, ούτε καντήλια ανάβουν. Εδώ υπάρχει το αίνιγμα, οι φήμες, ο τρόμος και το μυστήριο.

Τα Σιντερόσπηλια κατά τους ειδικούς πρέπει να ήταν ένα φυσικό σπήλαιο σε ασβεστολιθικό βράχο, στη ρίζα ενός λόφου, που διαμορφώθηκε τεχνητά σε αίθουσες πιθανώς τη Ρωμαϊκή εποχή. Απέχει περίπου ένα χιλιόμετρο από το χωριό Ρουφά του Δήμου Φαιστού και από τους ντόπιους ονομάζεται «Σιντερόσπηλια».

Την εποχή που κατασκευάστηκαν τα Σιντερόσπηλια σύμφωνα με εκτιμήσεις των ειδικών, άκμαζε η αρχαία Γόρτυνα που απέχει από εκεί λίγα χιλιόμετρα και ήταν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ανατολικά όχι πάνω από δύο χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή, βρίσκεται η Λαβύρινθος της Μεσαράς, το μεγαλύτερο ίσως τεχνικό υπόσκαπτο έργο που έχει γίνει ποτέ στην Κρήτη. Η ύπαρξη της Λαβυρίνθου για την Κρήτη φαίνεται από την Ελληνική Μυθολογία. Οι μύθοι του Μινώταυρου, του Θησέα και της Αριάδνης, καθώς του Δαιδάλου και Ικάρου είναι στενά συνδεδεμένοι με κάποιο λαβύρινθο στην Κρήτη.

Τα Σιντερόσπηλια Είναι κατά τους ειδικούς ένα εντυπωσιακό ταφικό σύμπλεγμα και αποτελούνται από τρεις συνεχόμενες αίθουσες, που επικοινωνούν μεταξύ τους με δυο σμιλευμένους μικρούς διαδρόμους.

Η πρώτη αίθουσα ήταν προθάλαμος του συμπλέγματος, στο μέσο της αίθουσας υπάρχει μια υποστηλωματική κολόνα κομμένη στη μέση, που στήριζε την στέγη. Ο θάλαμος αυτός του συγκροτήματος αερίζεται από ένα φωταγωγό λαξευμένο στην οροφή. Επίσης στους τρεις πλαϊνούς τοίχους υπάρχει πέτρινη πεζούλα σχήματος «Π».

Η δεύτερη αίθουσα είναι μεγαλύτερη από την πρώτη πάνω από 60 τ.μ. και έχει κατασκευαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να δέχεται πολλές ταφές. Κατά μήκος των τοιχωμάτων έχουν δημιουργηθεί αρκετές ταφικές θήκες για την απόθεση των νεκρών.

Στα έγκατα του συγκροτήματος είναι η τρίτη αίθουσα περίπου 50 τ.μ. σε σχήμα τετραγώνου και μοιάζει με χριστιανικό ναό. Το κύριο χαρακτηριστικό είναι ο διαχωριστικός τοίχος που μοιάζει με τέμπλο εκκλησιών. ΄Εχει μια πόρτα και τρία παράθυρα. Ο επισκέπτης αισθάνεται ότι βρίσκεται σε πανάρχαιο χριστιανικό ναό. Εδώ μπορεί να λάτρευαν στην αρχαιότητα τους αρχαίους θεούς. Και στις τρεις αίθουσες φαίνονται στους τοίχους τα σημάδια από τις σμιλεύσεις του παρελθόντος.

Ρωμαϊκούς τάφους κατά τους ειδικούς της ίδιας εποχής με παρόμοια χαρακτηριστικά συναντάμε στη νεκρόπολη της αρχαίας Λάππας (Αργυρούπολη), οι τάφοι στον ΄Αγιο Θωμά, Μάταλα κ.λπ.

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση και από όσα έχουν ακούσει οι κάτοικοι του Ρουφά από τους παλαιότερους, υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με το σπήλαιο. Μια εκδοχή είναι, ότι εκεί υπήρχαν σιδηρουργοί, χαρκιάδες και γιαυτό πήραν το όνομα « Σιντερόσπηλια». Άλλη εκδοχή είναι, ότι υπήρχε εκεί εκκλησία. Για τους περισσότερους παλιούς που πίστευαν σε δοξασίες, τα Σιντερόσπηλια ήταν ένας χώρος τρόμου. Έτσι απέφευγαν να τα επισκέπτονται κατά τη διάρκεια της νύχτας. Μερικοί από όσους πέρασαν από εκεί νύχτα άκουσαν φοβερές κραυγές και χτύπους εργαλείων στα αμόνια.

Οι γυναίκες των γειτονικών χωριών επισκέπτονται το χώρο να προσευχηθούν και να θυμιάσουν. Ιδίως στις 3 Νοεμβρίου που γιορτάζει ο γειτονικός βυζαντινός ναός του Αϊ Γιώργη του μεθυστή.

Η νότια εξωτερική πλευρά του σπηλαίου είναι σήμερα κτισμένη κατά το μεγαλύτερο μέρος με ξερολιθιά. Δεν γνωρίζουμε όμως αν ήταν έτσι στην αρχαιότητα. Παλιά είχε χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς ως μάντρα αιγοπροβάτων.-

Πηγές: ΚΡΗΤΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ τεύχος 24 Δεκέμβριος 2007 σελίδες 44-61.
Προφορική παράδοση.

Φωτογραφίες: Δακανάλης Μανόλης του Μιχαήλ.

Μοίρες 22 Ιανουαρίου 2013.

Πρώτη αίθουσα

Δεύρη αίθουσα με η κατεστραμμένη κολώνα

Πόρτα για την τρίτη αίθουσα

Τα Σιντερόσπηλια

Ταφικό συμπλεγμα

Εξωτερική εμφάνιση του σπηλαίου

Πρώτη αίθουσα

Είσοδος στη δεύτερη αίθουσα,

Τέμπλο τρίτης αίθουσας.

Είσοδος στην τρίτη αίθουσα

Δεύτερη αίθουσα.

Τρίτη αίθουσα με το διάδρομο

Σμιλευμένα βράχια.

Μέσα από το Ιερό

Είσοδος στη δεύτερη αίθουσα.

Πρώτη αίθουσα με κομμένη την κολώνα.

Πεζούλες στη δεύτερη αίθουσα

Δευτέρα 21 Ιανουαρίου 2013

ΚΟΥΛΕΔΕΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

K Ο Υ Λ Ε Δ Ε Σ

Του ΔΑΚΑΝΑΛΗ Μανόλη πρώην Αγρονόμου

Κατά τη μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1866-69, η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναγκάστηκε να στέλνει συνεχώς πασάδες στην Κρήτη και οι πολεμικές επιχειρήσεις απέβαιναν άκαρπες. Διαπιστώθηκε ότι οι οργανωμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις έφθειραν τον στρατό, χωρίς σημαντικά αποτελέσματα.

Ο διορισμός του Χουσεΐν Αυνή πασά ως νέου διοικητού Κρήτης τον Νοέμβριο του 1867, άλλαξε τη στρατηγική του οθωμανικού στρατού, που ήταν εντελώς διαφορετική από τα προηγούμενα χρόνια. Μεταξύ των άλλων απέκλεισε τα βόρεια παράλια της Κρήτης με τον τουρκικό στόλο, ώστε να σταματήσει ο ανεφοδιασμός των επαναστατών σε τρόφιμα και πολεμοφόδια από την ελεύθερη Ελλάδα. Επικήρυξε τους πρωτεργάτες με 500 Τούρκικες λίρες και τέλος ανέπτυξε το σύστημα των μεγάλων και μικρών πύργων – κουλέδες σε επίκαιρα σημεία της Κρήτης, ώστε να ελέγχεται στρατιωτικά το νησί της Κρήτης. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν τα κάστρα που είχαν κατασκευάσει οι Ενετοί μετά την κατάληψη της Κρήτης το 1212.

Η Κρήτη χωρίστηκε σε πέντε νομούς (οι σημερινοί τέσσερις και πέμπτος ήταν ο νομός Σφακιών), οι διοικητές των νομών ανέλαβαν την ανέγερση των κουλέδων. Οι κουλέδες κτίστηκαν σε καίρια στρατηγικά σημεία, όπως σε ψηλούς λόφους, σταυροδρόμια, λιμάνια, περάσματα και φαράγγια. Οι Τουρκικές φρουρές είχαν σκοπό την κατασκοπία των επαναστατών, τον έλεγχο των μετακινουμένων χριστιανών και ειδοποιούνταν με σαλπίσματα ή φωτιές σε περίπτωση κινδύνου.

Οι Κρητικοί αντέδρασαν έντονα στην ανέγερση των κουλέδων, παρενοχλώντας τους χτίστες, χαλώντας τα χτίσματα τη νύκτα, κατέστρεφαν τα ασβεστοκάμινα, από τα οποία προμηθεύονταν οι Τούρκοι τον ασβέστη για το χτίσιμο. Ο Αυνή πασάς κατάφερε να υλοποιήσει το σχέδιο του με Βουλγάρους και Αρμένιους τεχνίτες, οι οποίοι μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1868 είχαν χτίσει πάνω από 150 κουλέδες μικρούς και μεγάλους ανάλογα με τη στρατηγικότητα του σημείου. Οι κουλέδες αυτοί σε συνδυασμό με άλλους προϋπάρχοντες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην καταστολή της επανάστασης.

Το σύστημα με τους κουλέδες μπορεί να υπήρξε αποτελεσματικό, αλλά και οι επαναστάτες ήταν απτόητοι, μετέβαλαν τον αγώνα σε κλεφτοπόλεμο, που κράτησε ολόκληρο το 1868.

Οι Κρητικοί επαναστάτες κατέστρεψαν κατά τις επιχειρήσεις τους πολλούς κουλέδες, που σήμερα δεν υπάρχουν. Στις θέσεις που υπήρχαν αυτοί οι κουλέδες σήμερα υπάρχουν τοπωνύμια με την ονομασία «Κούλες» που μαρτυρούν την ύπαρξη πύργων παλαιοτέρα, όπως κούλες Μοιρών, κούλες Ανωγείων κ.λ.π. Ωστόσο σε διάφορες περιοχές της Κρήτης υπάρχουν αρκετοί κουλέδες σε πολύ καλή κατάσταση. Αποτελούν σήμερα τεκμήρια για να θυμίζουν στις νεότερες γενιές, τα δεινά που πέρασε ο δύσμοιρος αυτός τόπος μέχρι να κατακτήσει την ελευθερία του.

Θα αναφέρω ενδεικτικά για ενημέρωση μερικούς κουλέδες κατά νομούς. Χανίων: Ασκύφου, Αγίας Ρουμέλης είναι πολύ μεγάλος και οι τοίχοι βρίσκονται σε καλή κατάσταση, Αϊ Γιάννη Σφακιών, Λουτρού βρίσκεται σε καλή κατάσταση, Σουγιάς, Βουκολιών, Ριζώμαρτα, Νέα Ρούματα, Μεσκλών, Αλικιανού, Μαλάξας, Κεραμειών κ.λπ.

Ρεθύμνου: Κολάρε στο Κουρταλιώτικο Φαράγγι, Μαριού, Ασώματοι, Πρασών, Ποταμών, Πατσού, Βαθειακού βρίσκεται σε καλή κατάσταση, Λοχριάς, Φόδελε, Φλαμούρας, Αστάλης (Μπαλί), Ανωγείων κ.λπ.

Ηρακλείου: Γρηγοριάς-Μαγαρικαρίου ή «Γραμμένης», βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση, σώζεται σχεδόν ολόκληρη η οροφή του και έχει 24 πολεμίστρες. Φιλοξένησε τους κατοίκους του Μαγαρικαρίου τον Μάιο του 1944, όταν οι Γερμανοί κατάστρεψαν το χωριό. Ζαρού, Άνω Μουλίων είναι πολύ μεγάλος με πάνω από 50 πολεμίστρες και βρίσκονται σε καλή κατάσταση δυο διαμερίσματα, Ρίζας, Πανοράματος, Θόλων, Καμαρίου κ.λπ.

Λασιθίου: Παχιάς Άμμου, Βασιλικής, Κεντριού, Μάλες, Επισκοπής κ.λπ. Στην Σητεία δεν κτίστηκαν κουλέδες, γιατί υπήρχαν πολλά ενετικά φρούρια και πύργοι , που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ανάλογα.

Πηγές: Οθωμανικοί Κουλέδες της Κρήτης, Νίκος Σκουτέλης καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1866. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 2011 σελ. 36, 130-132. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ Β. Ψιλικά 1909 τόμος 3^ος σελ.105. Φωτογραφίες Μανόλης Μιχ. Δακανάλης.-

Μοίρες 19 Ιανουαρίου 2012

Αναρτήθηκε στο ΙΔΗ45.blogspot.com στις 21-1-2013.