ΙΔΗ: O ΞΑΚΟΥΣΤΟΣ ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΤΗΣ ΜΕΣΑΡΑΣ

Η ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΤΗΣ ΜΕΣΑΡΑΣ
Του Δακανάλη Μανόλη πρώην Αγρονόμου

Η Λαβύρινθος βρίσκεται στην Κρήτη 50 χιλιόμετρα νότια της πόλης του Ηρακλείου πάνω σε ένα λόφο περιμετρικά στα όρια των χωριών Καστελλίου, Ρουφά, Μορονίου και Πλουτής του Δήμου Φαιστού. Ειδικότερα, η Λαβύρινθος λόγω των πολυδαιδάλων στοών, διαδρόμων και αδιεξόδων της, έχει επικεντρώσει το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών. Πολλοί σπηλαιολόγοι, ιστορικοί, πολιτικοί μηχανικοί και γεωλόγοι ασχολήθηκαν ενδελεχώς αφενός με την ιστορία που συνδέεται με το εν λόγω σπήλαιο και αφετέρου με τη γεωμορφολογική δομή του.

Η λέξη «λάβρυς» έχει τη ρίζα της σε μια άγνωστη προ-ελληνική γλώσσα των Μινωιτών και μεταφράζεται με «δίκοπο πέλεκυς». Λαβύρινθος = τόπος του πέλεκα. Κατά μια άλλη εκδοχή είναι Λυδική λέξη και ταυτίζεται με την έννοια του αδιεξόδου.

Η αρχαιότερη αναφορά της λέξης Λαβύρινθος είναι γύρω στο 1400 πχ πάνω σ πήλινη πλάκα από το παλάτι της Κνωσού, γραμμένη σε γραμμική Β΄. Σύμφωνα με την προ-ομηρική Ελληνική έκδοση σημαίνει «Εις την αρχόντισσα του λαβυρίνθου».

Στο μύθο παρουσιάζεται ο Δαίδαλος προσωποποίηση του αρχιτέκτονα των αρχαίων χρόνων. Ο Βασιλιάς Μίνωας του αναθέτει να φτιάξει το ιερό ανάκτορο της Κνωσού, αλλά και τον χώρο χορού για την Αριάδνη, που αναφέρεται στην Ιλιάδα του Ομήρου, όταν περιγράφει την ασπίδα του Αχιλλέα, που σφυρηλάτησε ο Ήφαιστος.

«Εν χορόν ποίκιλλε αφηγήσεις,

Τω ίκελον οίον ποτ΄ενί Κνωσώ ευρείη.

Δαίδαλος ήσκησεν καλλιπλοκάμω Αριάδνη…κλπ».

Ιλιάς 590.

(Πηγές: Μπλοκ Minotayros. Matthias J. Ulrih. 2 November 2011).

Στο διάλογο Ευθυμίδης ο Πλάτων βάζει το Σωκράτη να μιλάει περιγράφοντες τη λαβυρινθώδη δομή του διαλόγου. «Θα εκπλαγείς λοιπόν, ενώ μου λέγεις αυτά, διότι οι ορισμοί σου δεν φαίνονται σταθεροί, αλλά μετακινούνται και περιπατούν, και θα κατηγορήσεις πάλιν, τον Δαίδαλον» κλπ. Στη συνέχει αναφέρεται: «Ο Λαβύρινθος είναι επίσης ένα σύμβολο του κόσμου του οποίου τα σχήματα και η λογική είναι σκοτεινά και ακατανόητα από τον άνθρωπο, είναι επίσης η κατεύθυνση της ψυχής και σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ο λαβύρινθος υπήρξε η αρχική θεμελιώδη αιτία της γεννήσεως της φιλοσοφίας κλπ».

Πηγές: Φιλοσοφική Συμβουλευτική μπλοκ, ανάρτηση 26-6-2014, ημέρα Πέμπτη και ώρα 14,20. Καθηγητής φιλοσοφίας Απόστολος Αποστόλου, με τον τίτλο Μυθολογία και Ψυχανάλυση.

Η ύπαρξη Λαβυρίνθου στην Κρήτη αναφέρεται στην Ελληνική Μυθολογία. Οι απαρχές της φτάνουν στους μύθους του Μινώταυρου, του Θησέα, της Αριάδνης, του Δαίδαλου και του Ίκαρου. Τα νομίσματα στην Κνωσό τα τελευταία 500 προχριστιανικά χρόνια απεικόνιζαν ως κύριο μοτίβο τη λαβύρινθο. Ανάλογες απεικονίσεις απαντούν από το 15^ο αι. μΧ μέχρι και το 19^ο αι. μΧ σε ξυλογραφίες και χαλκογραφίες. Οι ταξιδιωτικοί οδηγοί και οι περιγραφές της ίδιας εποχής αναφέρονται σε επισκέψεις περιηγητών.

Σύμφωνα με το μυθολογικό πλαίσιο ο Δαίδαλος δημιούργησε την Λαβύρινθο, ένα μεγάλο οικοδομικό συγκρότημα στην Κνωσό, κατά εντολή του Μίνωα.

Οι Αθηναίοι κάθε χρόνο έστελναν 7 νέους και 7 νέες ηλικίας 20 χρόνων ως φόρο υποτέλειας στο Μινώταυρο. Ο Θησέας, γιός του Αιγαία των Αθηνών, με τη βοήθεια της Αριάδνης, κόρης του Μίνωα, κατάφερε να σκοτώσει το Μινώταυρο με ένα κουβάρι νήμα που τον βοήθησε να επιστρέψει με ασφάλεια στην έξοδο.

Ο Μίνωας τιμώρησε το Δαίδαλο και τον Ίκαρο και τους έκλεισε στη λαβύρινθο, γιατί είχαν βοηθήσει την Πασιφάη και αυτή με τη σειρά της είχε ενημερώσει την Αριάδνη πώς να βγει από την Λαβύρινθο ο Θησέας. Για να δραπετεύσει ο Δαίδαλος έφτιαξε φτερά από κερί με το γνωστό τραγικό τέλος για τον Ίκαρο.

Τέσσερα περίπου χιλιόμετρα από τη Λαβύρινθο βρίσκεται η μεγάλη πόλη της αρχαίας Γόρτυνας, η οποία συμμάχησε με τους Ρωμαίους, την έκαναν πρωτεύουσα της Κρήτης και της Κυρηναϊκής. Την περίοδο της Ρωμαϊκής περιόδου η Γόρτυνα έφθασε στο απόγειο της ανάπτυξης. Είχε λαμπρές οικοδομές, ναούς, δύο θέατρα, πραιτόριο, ωδείο κ.λπ. Ο Κώδικας της Γόρτυνας η «βασίλισσα των επιγραφών», η Δωδεκάδεκτος είναι το πληρέστερο και αρχαιότερο ελληνικό νομοθέτημα, γραμμένο σε 12 πλάκες από ασβεστόλιθο. (Πηγές: Παραγκαμιάν-Βασιλάκης σελ.46-53).

Στο συλλογικό βιβλίο «Η Λαβύρινθος της Μεσαράς» του σπηλαιολόγου Καλούστ Παραγκαμιάν και του αρχαιολόγου Αντώνη Βασιλάκη αναφέρεται, ότι η Λαβύρινθος ήταν ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία που έβλεπαν οι ταξιδιώτες που επισκέπτονταν την Κρήτη.

H παλαιότερη γραπτή περιγραφή της Λαβυρίνθου έγινε, από τον Φλωρεντιανό ιερωμένο Cristorhoro Bouodelmond (Μπουοντελμόντι) το 1415 που επισκέφθηκε το σπήλαιο. Αναφέρει στο βιβλίο του, ότι είδε πολλές στοές που μπερδεύονται η μια με την άλλη και οι οποίες φθάνουν πάλι στο σημείο που ξεκινούν. Τα σημάδια και τα ονόματα των επισκεπτών είναι χαραγμένα παντού και το σπήλαιο έχει πολλές νυχτερίδες.

Ο Ενετός πολιτικός μηχανικός στρατιωτικών έργων στην Κρήτη Φραγκίσκος Basilikata το 1630 μας δίνει χρήσιμες πληροφορίες για τη Λαβύρινθο που επισκέφθηκε. Σε ένα σημείο της αναφοράς του γράφει, «ότι ο λαβύρινθος αυτός είναι μια κοιλότητα ή σπήλαιο, που έγινε από τους αρχαίους, βγάζοντας τις πέτρες με τις οποίες έκτισαν την πολιτεία της Γόρτυνας…». Σε άλλη παράγραφο αναφέρει, ότι, «από τον 17^ο αιώνα η σπηλιά δέχονταν επισκέπτες, που καθοδηγούνταν με τη βοήθεια λαμπάδων, από ειδικούς έμπειρους τοπικούς ξεναγούς, οι οποίοι φώναζαν για να τρομάξουν τις νυχτερίδες».

Ο Γάλλος βοτανολόγος Pitton εξερεύνησε το σπήλαιο την 1^η Ιουλίου 1700. Σε γράμμα του που απεύθυνε προς τη Βασιλική Ακαδημία Επιστημών, αναφέρεται στα αναγραφόμενα ονόματα των επισκεπτών και τις ημερομηνίες.

Σύντομη αναφορά κάνει ο άγγλος κληρικός και περιηγητής Richrd Bicoke, ο οποίος περπάτησε και εξερεύνησε όλο το σπήλαιο το 1779.

Το 1817 επισκέφθηκε τη Λαβύρινθο ο Αυστριακός γιατρός - βοτανολόγος Sieber, ο οποίος τη χαρτογράφησε με λεπτομέρειες σημειώνοντας στο βιβλίο του, ότι τώρα δεν μπορεί να χαθεί κανείς. Το σπήλαιο κατά τη γνώμη του είναι ένα μεγάλο λατομείο.

Ο άγγλος πλοίαρχος Tomas Spratt μαζί με το λοχαγό Drumond χρησιμοποιώντας την χαρτογράφηση του Sieber, περιηγήθηκαν όλο το σπήλαιο διαπιστώνοντας, ότι κάποια τμήματα ήταν αχαρτογράφητα και συνέταξαν συμπληρωματική χαρτογράφηση.

Τον Οκτώβριο του 1783 δυο αξιωματικοί του γαλλικού στρατού ο Philippe και o Mathieu Dumas κατ εντολή του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ επισκέφθηκαν την Κρήτη. Η αποστολή ήταν μυστική στρατιωτικού χαρακτήρα και είχε σκοπό τη συγκέντρωση πληροφοριών για τα οχυρά και στρατόπεδα της Κρήτης. Επεσκέφθησαν τη Λαβύρινθο την εξερεύνησαν και τη χαρτογράφησαν.

Οι παραπάνω χαρτογραφήσεις του σπηλαίου χρησιμοποιήθηκαν αργότερα από τους Έλληνες οδηγούς.

O Άγγλος περιηγητής το Skott επισκέφθηκε τη Λαβύρινθο το 1834 και δίνει μια σύντομη περιγραφή του σπηλαίου.

Τη Λαβύρινθο επισκέφθηκαν κατά καιρούς και άλλοι περιηγητές μεταξύ των οποίων ο Κρητικός γιατρός Ιωσήφ Χατζηδάκης το 1881. Χαρακτηρίζει τη Λαβύρινθο ως λατομημένη και από τις πέτρες που έβγαζαν οικοδομήθηκαν Ενετικά ανάκτορα, εκκλησίες, σπίτια και τα τείχη των φρουρίων. Επίσης επισκέφθηκε το σπήλαιο ο Ηρακλειώτης αρχαιολόγος Στέφανος Ξανθουδίδης και αρκετοί άλλοι.

Μόνιμοι κάτοικοι του σπηλαίου είναι οι νυχτερίδες, ο μικρός σκορπιός, οι αράχνες και τα ορθόπτερα. (Παραγκαμιάν-Βασιλάκης σελ. 14-16,63 και 89).

Μέσα στο σπήλαιο υπάρχει μια αίθουσα που ονομάζεται «Τραπέζα», στην οποία επί αιώνες οι επισκέπτες χάραζαν ή έγραφαν με κάρβουνο ή μολύβι στους τοίχους τα ονόματα τους και τη χρονολογία επίσκεψης. Στην αίθουσα «Τραπέζα» καταγράφηκαν από τις ομάδες του Τμήματος Κρήτης της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας περίπου 1200 ευανάγνωστες επιγραφές. Οι πιο αρχαίες χρονολογούνται από το 1413, 1444 και επέκεινα. Ονοματεπώνυμα χαράζονται ακόμα και σήμερα και σε άλλα σημεία του σπηλαίου.

Από τη βόρεια πλευρά του ίδιου λόφου υπάρχει το «Λαβυρινθάκι», το οποίο έχει την ίδια αρχιτεκτονική δομή και πρέπει να είναι της ίδιας εποχής με την Λαβύρινθο. Ο δρόμος για το Λαβυρινθάκι είναι άσφαλτος και το σπήλαιο παραμένει ανοιχτό όλο το εικοσιτετράωρο για κάθε επισκέπτη. (Πηγές: Παραγκαμιάν - Βασιλάκης σελ.30-36).

Ο Αρθούρ Έβανς, ο οποίος έκανε τις ανασκαφές στην Κνωσό το 1901, υποστηρίζει ότι η Λαβύρινθος ήταν το ανάκτορο της Κνωσού, γιατί σ αυτό υπάρχουν πολλά αδιέξοδα και ασκέπαστες καταπαχτές. Έτσι, το ανάκτορο της Κνωσού διεκδίκησε να είναι η Λαβύρινθος του Μινώταυρου. Με την πάροδο των χρόνων η σημασία του σπηλαίου άρχισε να φθίνει με γεωμετρική πρόοδο.

Το σπήλαιο σύμφωνα με τους ειδικούς αρχικά, ίσως ήταν φυσικό. Αργότερα όμως διαμορφώθηκε και επεκτάθηκε από δούλους, που δούλευαν σε άθλιες συνθήκες, για να αποκόψουν τους πορώδεις ασβεστόλιθους περίπου πριν από 2000 χρόνια, ίσως επί Ρωμαϊκής Εποχής.

Η Λαβύρινθος έχει δυο εισόδους την κεντρική, η οποία ανατινάχθηκε από τους Γερμανούς και μια 150 μέτρα δυτικότερα.

Η σπηλαιολόγος Άννα Πετρόχειλου η ακούραστη ερευνήτρια, το 1985 εξερεύνησε και χαρτογράφησε το σπήλαιο της Λαβύρινθου. Διαπίστωσε τη δική της θεωρία, ότι ήταν φυσικό σπήλαιο με πολλές διακλαδώσεις. Από αρχαίους Έλληνες-άγνωστης χρονολογίας έχει διευθετηθεί λαξευτά, σε ορισμένα πρόσφορα γι αυτό το σκοπό τμήματα του, που παρουσιάζουν θαλάμους σε διάφορα μεγέθη, αφάνταστης συμμετρίας και καλλιτεχνικής απόδοσης.

Σε ορισμένους θαλάμους υπάρχουν βαθμιδωτά λαξευμένα αναπαυτήρια και αλλού ανάκλιντρα, καθίσματα ομαδικά ή μεμονωμένα, τράπεζες κλπ. Σε άλλο σημείο του βιβλίου αναφέρει «Είναι το μόνο σε όλο τον κόσμο σπήλαιο, που διαθέτει λαξευμένες αίθουσες-κατά διαστήματα-με διάφορα σχήματα και μεγέθη, με λαξευμένα έδρανα. Κλιμακωτά ή απλά, τραπέζια, βωμούς ανάκλιντρα κ.λπ. Ακόμα διαθέτει-κατά διαστήματα λαξευμένους τοίχους και κολώνες υποστύλωσης. Όλα, εκτελεσμένα με μοναδική καλλιτεχνική απόδοση και ακρίβεια, στις οριζόντιες και κατακόρυφες επιφάνειες τους, αξιοθαύμαστη για τη σύγχρονη εποχή. Ίσως κατά τους αρχαίους χρόνους να χρησιμοποιήθηκαν οι λαξευμένοι χώροι για εκδηλώσεις, λατρείας, μυστηρίων, διασκεδάσεων συνεδριάσεων» κλπ. Αυτοί οι χώροι συνδέονται με την Αρχαία Μυθολογία μας, που τόσο εντυπωσιάζει τους ξένους τουρίστες και περιηγητές.

Το σπήλαιο κατά την Πετρόχειλου εκτείνεται από Νότο προς Βορά. Το μήκος των διαδρόμων του, που διαγράφουν ελικοειδή κύκλο με πολλές διακλαδώσεις, ανέρχεται σε 2.470 μέτρα. Η ως σήμερα γνωστή έκταση του σπηλαίου καλύπτει 8.900 τμ. Το σπήλαιο Λαβύρινθος χαρακτηρίστηκε από την Πετρόχειλου, ως ένα από τα παγκοσμίου προβολής τουριστικά σπήλαια και πρέπει να αξιοποιηθεί. ( Πηγές: ΣΠΗΛΑΙΟ ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΓΟΡΤΥΝΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΠΗΛΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ 1985 ΑΘΗΝΑ, της Άννας Πετρόχειλου σελ. 8 και 19).

Σύμφωνα με την άποψη της Εφορείας της Σπηλαιολογίας, το σπήλαιο είναι τεχνικό, πιθανώς Ρωμαϊκής Εποχής, που τους τελευταίους 6 αιώνες θεωρήθηκε, ότι είναι η μυθική λαβύρινθος.

Οι αρχαιολόγοι εντούτοις ταυτίζουν τη Λαβύρινθο με το ανάκτορο της Κνωσού. Οι παλιοί χάρτες τοποθετούν το Λαβύρινθο στα βόρεια της Κρήτης. Άλλοι πάλι χάρτες εμφανίζουν τη λαβύρινθο στα νοτιότερα μέρη στην άκρη του κάμπου της Μεσαράς.

Μετά την κατάληψη της Κρήτης το 1941 οι Γερμανοί ανακαλύπτουν τη Λαβύρινθο, που ήταν ένα τεράστιο φυσικό καταφύγιο κοντά στο αεροδρόμιο Τυμπακίου. Με αγγαρείες ατόμων από τα γειτονικά χωριά, κατασκεύασαν χωματόδρομο με καλντερίμι από το χωριό Καστέλλι μέχρι την είσοδο του σπηλαίου.

Μέσα στο σπήλαιο δημιουργούνται διάδρομοι, αίθουσες, εγκαθίστανται σιδηροδρομικές γραμμές, μεταφέρουν με αυτοκίνητα και αποθηκεύουν μέσα χιλιάδες οβίδες, νάρκες, πυρομαχικά πάνω από 300 τόνους και εφόδια διοικητικής μέριμνας, με τα οποία ανεφοδίαζαν το στρατό του Ρώμελ στη Μέση Ανατολή. Η Λαβύρινθος γίνεται έτσι η μεγαλύτερη αποθήκη πολεμικού υλικού της Γερμανίας.

Στις 15 Οκτωβρίου 1944 αποχωρώντας οι Γερμανοί από την Κρήτη, με ηλεκτρική πυροδότηση ανατινάσσουν από μακριά τις παγιδευμένες γαλαρίες. Έτσι γίνεται μια τεράστια έκρηξη, πρωτοφανής τουλάχιστο για την Κρήτη. Η είσοδος του σπηλαίου εξαφανίστηκε και μεγάλοι ογκόλιθοι τινάχτηκαν σε απόσταση ως και 10 χιλιόμετρα. Έκτοτε η Λαβύρινθος άρχισε να γίνεται επικίνδυνη, εξ αιτίας των άθικτων πυρομαχικών που έμειναν μέσα.

Το 1945 συνεργεία άνοιξαν τις δυο εισόδους του σπηλαίου και άρχισαν εργασίες καθαρισμού του, από τα πυρομαχικά που δεν είχαν εκραγεί. Οι κάτοικοι από τα γύρω χωριά βρήκαν την ευκαιρία, εισέρχονταν στο σπήλαιο και έπαιρναν μπαρούτι, δυναμίτες, μπρούτζινους κάλυκες, τα οποία πουλούσαν προς ίδιον οικονομικό όφελος. Επίσης έπαιρναν τα κόπρανα των νυχτερίδων, τα οποία χρησιμοποιούσαν ως (γκουανό) λίπασμα στα κηπευτικά τους.

Οι αρχές για λόγους ασφαλείας αναγκάστηκαν να κλείσουν την κεντρική είσοδο, με μια δίφυλλη σιδερένια πόρτα, την οποία σφράγισαν με χοντρή αλυσίδα και λουκέτο. Με την πάροδο του χρόνου επίδοξοι κάτοικοι της Μεσαράς έκοψαν την αλυσίδα, εισέρχονταν μέσα στο σπήλαιο και συνέχιζαν το πλιάτσικο. (προσωπική μαρτυρία Ανδρέα Φραγκιαδάκη πρώην κατοίκου Καστελλίου και νυν Αλεξανδρούπολης).

Στις 11 Απριλίου 1961 συνέβη ένα τραγικό ατύχημα στο σπήλαιο από έκρηξη με τέσσερις νεκρούς από τα γύρω χωριά της περιοχής. Πλησίαζε το Πάσχα και διάφοροι μπαινόβγαιναν στη Λαβύρινθο για να πάρουν μπαρούτι, να φτιάξουν σκλαπαντζίκια (βεγγαλικά).

Ο Δημήτρης Δόξας από τις Μοίρες ζήτησε από το Στέλιο Τζαγκαρουλάκη ετών 16 από το Καστέλλι να του δείξει το δρόμο για τη Λαβύρινθο, γιατί είχε πάει εκεί ο γιός του με άλλα παιδιά. Το παιδί προθυμοποιήθηκε να τον οδηγήσει στη Λαβύρινθο, τα παιδιά όμως είχαν φύγει από άλλο δρόμο. Την ώρα που έφθαναν έξω από την είσοδο, δυο νέοι ο Μιχάλης Φραγκιαδάκης ετών 20 και ο Παντελής Χριστοφοράκης ετών 18 έβγαζαν μπαρούτι, το οποίο ήταν άφθονο μέσα στο σπήλαιο. Άναψαν φωτιά η οποία από απροσεξία μεταδόθηκε στο μπαρούτι, δημιουργήθηκε μεγάλη έκρηξη, σείστηκε η γη, με αποτέλεσμα να βρουν τραγικό θάνατο και οι τέσσερις. Η έκρηξη αυτή προκάλεσε νέες καταστροφές στο σπήλαιο, έτσι οι αρχές αναγκάστηκαν να σφραγίσουν εκ νέου και τις δύο εισόδους με μπετόν.

Θα σας μεταφέρω μια προσωπική εμπειρία που έζησα το 2002 με άλλα τρία άτομα. Εισήλθαμε με τις αναγκαίες προφυλάξεις στο σπήλαιο έρποντας από την πολύ στενή κατηφορική κεντρική είσοδο μήκους δέκα και πλέον μέτρων και βρεθήκαμε σε μια πολύ μεγάλη αίθουσα. Υπήρχε το απόλυτο σκοτάδι και μόνο με τη βοήθεια δυνατών φακών μπορούσαμε να κινηθούμε. Οι σμιλεύσεις στον ασβεστόλιθο φαίνονταν σαν ήταν πρόσφατες. Βρεθήκαμε μπροστά σε αμέτρητους δαιδαλώδεις, διάδρομους, μικρές και μεγάλες αίθουσες, στις οποίες έχεις την αίσθηση, ότι θα χαθείς. Πολύχρωμοι μίτοι της Αριάδνης υπήρχαν σε όλους τους διαδρόμους, τους οποίους έχουν χρησιμοποιήσει διαχρονικά οι επισκέπτες, για να μη χαθούν μέσα στη λαβύρινθο. Παντού υπήρχαν καταρρεύσεις που προέρχονται είτε από τις εκρήξεις, είτε από τη φθορά του αδηφάγου χρόνου. Και μην ξεχνάμε, ότι ο χρόνος είναι ο «Κρόνος» που τρώει τα παιδιά του. Πυρομαχικά έχουν καταπλακωθεί με πέτρες λόγω κατάρρευσης μέρους της ασβεστολιθικής οροφής. Ονόματα επισκεπτών διαχρονικά έχουν γραφεί στα τοιχώματα των αιθουσών και διαδρόμων, κάπου εκεί χαράξαμε και εμείς τα δικά μας.

Αφήσαμε πίσω μας τον κάτω κόσμο και έρποντας βγήκαμε έξω στο φως από τη δεύτερη είσοδο. Η εμπειρία που αποκομίσαμε κατά την επίσκεψη μας στο σπήλαιο ήταν μοναδική.

Στο παρελθόν έχουν γίνει διάφορες παραστάσεις από φορείς και μεμονομένα άτομα στο Γενικό Επιτελείο Στρατού και σε διάφορα συναρμόδια υπουργεία για αποκατάσταση και αξιοποίηση του σπηλαίου, χωρίς κανένα θετικό αποτέλεσμα.

Σήμερα η γηραιά λαβύρινθος αντιμετωπίζει σχεδόν σε όλα τα σημεία σοβαρά προβλήματα στατικής. Πολλές κολόνες υποστήριξης της οροφής συνθλίβονται κάτω από το βάρος της και κάθε χρόνο όπως λένε οι ειδικοί, γίνεται τουλάχιστο μια κατολίσθηση.

Πρωταρχικός σκοπός μας είναι η ευαισθητοποίηση της τοπικής αυτοδιοίκησης, των πολιτιστικών συλλόγων, άλλων φορέων, της κοινωνίας, ώστε να πιέσουν την Πολιτεία για άμεση αποκατάσταση του σπηλαίου. Έτσι θα διασωθεί η πολιτισμική μας κληρονομιά και η ιστορία του τόπου μας.

ΠΗΓΕΣ: 1) Βιβλίο. Ο Λαβύρινθος της Μεσαράς. των Καλούστ Β. Παραγκαμιάν σπηλαιολόγου και Αντώνη Βασιλάκη αρχαιολόγου, Ηράκλειο 2002. Εκδόσεις ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ 2002.

2) O Κρητικός Λαβύρινθος . Β.Tracget 1996.

3) Σπήλαιο «ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ» ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ. ΑΘΗΝΑ 1985. ΑΝΝΑ ΠΕΤΡΟΧΕΙΛΟΥ.

4) ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΚΡΗΤΗ ΤΟ 1817. F.W. SIEBER. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ. 1994.

Φωτογραφίες : Μανόλης Μιχ. Δακανάλης, Καλούστ Παρακαμιάν και Γερμανών από το διαδύκτιο.

5) Βικιπαίδεια.