ΙΔΗ: ΓΙΟΥΧΤΑΣ

Γ Ι Ο Υ Χ Τ Α Σ
Του ορειβάτη Δακανάλη Μανόλη

Η αφετηρία εκκίνησης σήμερα 11-6-2017 της μικρής ευέλικτης ομάδας του Ορειβατικού Συλλόγου Μοιρών με αρχηγό τον Κώστα Μουζουράκη, με προορισμό την Ιερή κορφή του βουνού Γιούχτας, άρχισε από την πέτρινη υδατογέφυρα στο χωριό Σπήλια (υψ150μ). Την γέφυρα αυτή κατασκεύασε ο Ενετός Δούκας της Κρήτης Μοροζίνης το 1626-1628. Ο λιθόκτιστος αγωγός μήκους 15 χιλιομέτρων μετέφερε νερό στο Ηράκλειο από τον Γιούχτα, το οποίο υπέφερε από τρομερή λειψυδρία.

Ακολουθήσαμε το μονοπάτι μέσα στη ζούγκλα του φαραγγιού της Αγίας Ειρήνης, το οποίο είναι κατάφυτο από πλατάνια, κυπαρίσσια, κατσοπρίνια, λεύκες, τρεμιθιές και άλλα δασικά δέντρα. Στα μέσα του φαραγγιού υπάρχει και δεύτερη πέτρινη εντυπωσιακή μικρότερη υδατογέφυρα ίδιας περιόδου με την παραπάνω.

Βαδίζαμε άλλοτε σε μονοπάτια, άλλοτε σε αγροτικούς δρόμους και στο τέλος για λίγο διάστημα σε άσφαλτο μέχρι να φθάσουμε στις βόρειες υπώρειες του Γιούχτα. Στα διάβα μας συναντήσαμε τεράστιους ελαιώνες και αμπέλους-κρεβατίνες που παράγουν τα εκλεκτότερα επιτραπέζια σταφύλια.

Στις Αρχάνες ανακαλύφθηκε τμήμα ανακτόρου 16ου αιώνα και στον πευκόφυτο λόφο Φουρνί μεταξύ Κάτω και Πάνω Αρχανών, εκτεταμένη μινωική νεκρόπολη με θολωτούς τάφους. Είναι ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης και χρησιμοποιήθηκε από το 2400-1200 πχ. Μέχρι το 1967 η νεκρόπολη ήταν άγνωστη, οπότε έγινε η πρώτη ανασκαφή από τον αρχαιολόγο Γ. Σακεραλάκη, η οποία έφερε στο φως ένα θολωτό τάφο, πολλούς άλλους διαφορετικής αρχιτεκτονικής δομής και πολλά ευρήματα.

Αριστερά μας βρίσκονται μέσα σε μια μεγάλη κοιλάδα με αμπέλους και ελαιώνες οι Αρχάνες με μοναδικές εικόνες, εξ αιτίας των πολύχρωμων κτιρίων από την εποχή της τουρκοκρατίας. Το 1897 πραγματοποιήθηκε στις Αρχάνες σύσκεψη των Χριστιανών. Το Τάγμα των Επίλεκτων του καπετάν Γιάννη Νταφώτη με τη βοήθεια των κατοίκων της κωμόπολης, αλλά και της ευρύτερης περιοχής, απέκρουσε τις αλλεπάλληλες ορδές των Τούρκων σώζοντας την κωμόπολη.

Από τις βορειοδυτικές υπώρειες του Γιούχτα πάνω από το χωριό Σίλαμος (υψ540μ), ένα φιδοσερνάμενο μονοπάτι μέσα σε μακία βλάστηση, μας έφερε στο ιερό κορφής του Γιούχτα (υψ811μ).

Το ιερό της ψηλής κορφής του Γιούχτα αποτελεί το σημαντικότερο και μεγαλύτερο του Μινωικού πολιτισμού και ήταν εξαρτημένο από την Κνωσσό. Είχε οικοδομηθεί αρχαίος ναός 8Χ5 με υπαίθριους χώρους για διαμονή και προστατεύονταν με κυκλώπειο τείχος. Μέσα στο ιερό βρέθηκαν λατρευτικά ειδώλια ανδρών και γυναικών. Σύμφωνα με τη μυθολογία έχει ταφεί εκεί πάνω ο Δίας.

Υπάρχει συνεχής παρουσία ανθρώπου στο βουνό από τη Νεολιθική εποχή ίσαμε σήμερα, όπως αποδεικνύουν τα διάφορα ευρήματα. Η ονομασία Γιούχτας αποτελεί παραφθορά του Λατινικού Jupiter, δηλαδή Δίας.

Το βουνό κατέχει σημαντική βιοποικιλότητα, αποτελεί καταφύγιο άγριας ζωής και στις δυτικές άγριες πλαγιές του ενδημεί μια αποικία γυπών ή σκάρες. Προστατεύεται δε από το NATURA 2000.

Το ανθρωπόμορφο σχήμα του βουνού σε ύπτια θέση βλέποντάς το από τα βορειοδυτικά, θυμίζει έντονα ανθρώπινο πρόσωπο που είναι ξαπλωμένο και κοιτάζει τον Κρητικό ουρανό. Έτσι δημιουργήθηκαν αρκετοί μύθοι για το ρόλο του βουνού.

Τη μινωική λατρεία στο ιερό της κορφής διαδέχτηκε η χριστιανική λατρεία στην εκκλησία του αφέντη Χριστού στη δεύτερη νότια ψηλότερη κορφή του βουνού. Όπως γράφεται είναι ίσως ο μοναδικός τετράκλιτος ναός της Ελλάδας, αφιερωμένος στους Αγίους Αναργύρους, Αγίους Αποστόλους, Μεταμόρφωση του Σωτήρα και την Αγία Ζώνη. Στην είσοδο του είναι χαραγμένη σε πέτρα η αποπεράτωση του 1443.

Από την κορφή η θέα ήταν πανοραμική, θαυμάσαμε τα γύρωθε τοπία και απελευθερωθήκαμε. Υπέροχο το θέαμα και απόλαυση για αχόρταγο μάτι που σάρωνε όλα τα σημεία του ορίζοντα. Όσο και να φαίνεται παράξενο στο βουνό ξεφεύγεις και χάνεις την επαφή με την πραγματικότητα.

Με τον πυρπολημένο ήλιο πάνω από τον Ψηλορείτη κατηφορίσαμε για τις μαγευτικές Επάνω Αρχάνες (υψ400μ), ακολουθώντας ένα αρχαίο μονοπάτι στις ανατολικές πλαγιές του βουνού.

Η όλη πορεία μας πήρε 5,5 ώρες, διανύσαμε 14 χιλιόμετρα, ανεβήκαμε 661 μέτρα υψομετρική διαφορά και κατεβήκαμε 411. Ολόκληρη η πορεία ευωδίαζε από τα αρωματικά φυτά ρίγανη, φασκόμηλα και άλλα βότανα. Χαρακτηρίζεται πάρα πολύ εντυπωσιακή και ενδιαφέρουσα.-

Πηγές: Το Ηράκλειο και ο νομός του εκδόσεις Νομαρχίας Ηρακλείου 1971 σελ 521. ΑΝΑΚΑΛΥΨΤΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ – ΒΟΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗ τεύχος 10 του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης σελ. 25-26. Βικιπαίδεια. Οι ΑΡΧΑΝΕΣ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ σελ. 27-28 Β έκδοση 1997.