ΙΔΗ: AΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΤΙΜΟΘΕΟΣ ΔΑΚΑΝΑΛΗΣ

ΠΑΝΟΣΙΟΛΟΓΙΟΤΑΤΟΣ

ΔΑΚΑΝΑΛΗΣ ΤΙΜΟΘΕΟΣ ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ

ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΧΑΛΕΠΑΣ

Του ΔΑΚΑΝΑΛΗ Μανόλη πρώην Αγρονόμου

Ο Πανοσιολογιότατος Δακανάλης Τιμόθεος κατά κόσμο Δακανάλης Εμμανουήλ του Μιχαήλ και της Μαρίας, γεννήθηκε στα Ανώγεια Μυλοποτάμου στις 14-9-1874, ήταν το πρώτο παιδί μιας πολύτεκνης οικογένειας με έξι αδέλφια. Η μητέρα του κατάγονταν από την οικογένεια των Καλλέργηδων, ήταν όμως άτυχη γιατί αποδήμησε εις κύριο σε μικρή ηλικία. Ο πατέρας του Μιχάλης ασκούσε το επάγγελμα του λιθοξόου και του γεωργού (πελεκάνου).

Ο Μανώλης τέλειωσε το Δημοτικό Σχολείο στα Ανώγεια και μετά φοίτησε στο γυμνάσιο του Ηρακλείου. Για να μπορέσει ο πατέρας του να φροντίσει και να θρέψει τα παιδιά του, παντρεύτηκε την Ειρήνη Σαλούστρου ή Πατραμάνη, η οποία ήταν γλωσσού και διαπληκτίζονταν για ασήμαντες αφορμές με όλες τις γειτόνισσες. Παράλληλα φέρονταν βάναυσα, αυταρχικά και ρατσιστικά στα μικρά παιδιά του συζύγου της.

Τελειώνοντας το Γυμνάσιο ο πρωτότοκος Μανώλης επέστρεψε στα Ανώγεια. Πολύ γρήγορα όμως αντιλήφθηκε την κακομεταχείριση της μητριάς του στα μικρότερα αδέλφια του. Στο πρώτο οικογενειακό γεύμα διαπίστωσε, ότι ενώ μασούσαν τα αδέλφια του το ψωμί κροτάλιζαν από τσάχαλη τα δοντάκια τους. Πήρε από το ψωμί που έτρωγαν, δοκίμασε και διαπίστωσε, ότι ήταν φτιαγμένο με αλεύρι που είχε μαζέψει η μητριά του μετά το χάραγμα του νερόμυλου. Το αλεύρι αυτό το λέγανε πασπαλιές. Αντίθετα το δικό του ψωμί ήταν ζυμωμένο με κανονικό αλεύρι. Η μητριά του είχε δικαίωμα λειτουργίας μιας μέρας στον Κάτω Μύλο στα Ανώγεια και από εκεί είχε πάρει το αλεύρι. Να σημειώσουμε ότι το αλεύρι αυτό το δίνανε για τροφή στα ζώα.

Για την απαράδεκτη και ρατσιστική συμπεριφορά της μητριάς του και την αδιαφορία του πατέρα του, εκνευρίστηκε πάρα πολύ. Σηκώθηκε επάνω, αναποδογύρισε το τραπέζι με το φαγητό, επιτέθηκε φραστικά στη μητριά του και στη συνέχεια έφυγε από το σπίτι.

Πήγε στην Ιερά Μονή Χαλέπας στο Μυλοπόταμο, με σκοπό να μονάσει ασπαζόμενος το μοναχικό βίο. Έτρεξαν στο μοναστήρι ο πατέρας του, ο παπά Σπυρίδος Δακανάλης και άλλοι συγγενείς με σκοπό να τον μεταπείσουν να επιστρέψει στο χωριό και να γίνει παπάς δημιουργώντας δική του οικογένεια. Αλλά δεν μπόρεσαν να τον πείσουν, δηλώνοντας τους ότι η απόφαση του ήταν οριστική και αμετάκλητη. Παρέμεινε στο μοναστήρι και χειροτονήθηκε μοναχός με το όνομα Τιμόθεος.

Ήταν άνδρας ψηλός, ωραίος, λεπτός, ρωμαλέος, οξύνους, με μεγάλες ψυχικές και σωματικές αντιστάσεις. Παράλληλα ήταν εγωιστής, δογματικός στις απόψεις και τα πιστεύω του.

Έζησε τον 20^ο αιώνα τον πιο ταραγμένο που γνώρισε η Ελλάδα και γενικά η ανθρωπότητα. Στάθηκε τυχερός που είδε την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους και την ένωση της με τη μητέρα Ελλάδα. Βίωσε Εθνικούς διχασμούς, Εθνικές συμφορές, τους Βαλκανικούς Πολέμους, δυο Παγκοσμίους πολέμους, τη Γερμανική κατοχή και τρεις δικτατορίες.

Στον πρώτο Βαλκανικό πόλεμο το 1912 άφησε προσωρινά το μοναχικό βίο και πήγε εθελοντής (πρόσκοπος) για την απελευθέρωση της Ηπείρου από τους Τούρκους με το εθελοντικό Σώμα Κρητών. Πολέμησε δίπλα στο σώμα εθελοντών του Γαριβάλδη τους ερυθροχίτονες. Και έλαβε μέρος στη μάχη του «Δρίσκου» νοτιοδυτικά του Μετσόβου στις 22-11-1912 και στη μάχη της «Αετοράχης» νότια του Μπιζανίου στις 18-1-1913. Στις 23 Δεκεμβρίου ένα μήνα αργότερα απελευθέρωσαν τα Γιάννενα.

Για την εθελοντική και ηρωική προσφορά του τιμήθηκε με δίπλωμα απονομής μεταλλίων από τον Βασιλιά Κωνσταντίνο Α΄, το οποίο έχει υπογράψει ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως υπουργός των στρατιωτικών.

Από τα απομνημονεύματα του γιατρού Γεωργίου Δακανάλη (πέθανε το 1963) προκύπτει, ότι ανέλαβε ηγούμενος της Ιεράς Μονής Χαλέπας το 1915. Στον γράφοντα είχε πει (ήταν θείος μου), ότι έκανε 62 χρόνια μοναχός και ηγούμενος.

Σε έρευνα που έκανα, διαπίστωσα, ότι τον αποκαλούσαν ηγούμενο σε τρεις αφιερώσεις φωτογραφιών διάφοροι φίλοι του και πριν από το 1915. Μια αφιέρωση καταγράφεται στις 8-5-1903, μια άλλη στις 6-3-1906 και μια τρίτη στις 26-5-1909. Από τις αφιερώσεις αυτές αποδεικνύεται, ότι εναλλάσσονταν στην ηγουμενία με τον ιερομόναχο Ιάκωβο Πλουμή από το Γαράζο μέχρι το 1915.

Ο Πλουμής ήταν πανεπιστημιακής μόρφωσης, υπήρξε μεγάλη φυσιογνωμία τόσο στα θρησκευτικά του καθήκοντα, όσο και στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες κατά των Τούρκων ως οπλαρχηγός. Διακρίθηκε στη μάχη του Καμαριώτη το 1897 και στο Μαλεβύζι με δικό του απόσπασμα (Πηγές: ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΕΠΙΛΕΚΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ του φιλόλογου λογοτέχνη Ηλία Βουτιερίδη από τη Μεθώνη της Μεσσηνίας, ο οποίος έλαβε μέρος ως εθελοντής στον πόλεμο και υπήρξε υπασπιστής του αρχηγού Ιωάννη Νταφώτη).

Αποδείχτηκε πλέον έμπρακτα ότι ο Τιμόθεος Δακανάλης, ήταν αντάξιος συνεχιστής των προκατόχων ηρώων του προηγουμένων Νέστορα Κοκκινίδη το 1821 και Ιακώβου Πλουμή.

Το 1916 ήλθε ο Εθνικός διχασμός η μεγάλη αυτή μελανή σελίδα του Ελληνισμού, για την οποία όλοι μας απευχόμαστε ποτέ πια. Επικράτησαν οι Βενιζελικοί και ακολούθησαν διώξεις κατά των φιλοβασιλικών-Γουναρικών.

Ο ηγούμενος Τιμόθεος Δακανάλης και ο γιατρός Γιώργης Δακανάλης φιλοβασιλικοί εκτοπίστηκαν στη Μυτιλήνη. Επίσης εκτοπίστηκε και ο επιστάτης της μονής Κωνσταντίνος Σαλούστρος ή Φιλιοκωτής από τα Ανώγεια. Η εκτόπιση του αδελφού του Τιμοθέου, Γιώργη (παππού μου) δεν εκτελέστηκε λόγω πολυτεκνίας.

Το ηγουμενικό του Τιμοθέου κοσμούσαν διάφορες φωτογραφίες των βασιλιάδων, ενώ στα ποτήρια και στα πιάτα υπήρχαν φωτογραφίες των βασιλιάδων και των μελών των οικογενειών τους.

Οι συνεχόμενοι πόλεμοι από το 1912 μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 και η εκτόπιση του Τιμοθέου, είχαν ως αποτέλεσμα να σταματήσουν οι εργασίες του νέου ναού στο μοναστήρι και να παραμείνει στο σημείο που τον άφησαν μέχρι τις μέρες μας.

Αν ολοκληρωνόταν ο ναός του Χριστού, θα ήταν ένα πολύ εντυπωσιακό οικοδόμημα με μοναδικά αρχιτεκτονικά στοιχεία, προσαρμοσμένος απόλυτα με το περιβάλλον. Το υπάρχον κτίσμα είναι πάνω από τρία μέτρα ύψος και διακρίνουμε ότι οι κολώνες, οι γωνίες και η όλη δομή του κτίσματος εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη. Η λάξευση της πέτρας έχει γίνει με περισσή δεξιοτεχνία από τον αδελφό του Γιώργη (παππούς του γράφοντα), το Μανούσο Νικόλαο και από τον ίδιο τον Τιμόθεο, που είχαν μάθει την τέχνη του λιθοξόου από τον πατέρα τους Μιχάλη. Πάντα έλεγε ο μακαριστός Τιμόθεος, ότι φεύγει από τη ζωή με ένα παράπονο, ότι δεν καταξιώθηκε να τελειώσει το ναό.

Στη Γερμανική κατοχή 1941-44 η μονή βρέθηκε και πάλι στο πλευρό του υπόδουλου λαού και της Εθνικής Αντίστασης. Στη μονή της Χαλέπας φιλοξενήθηκαν οι Δακανάληδες και πάρα πολλοί Ανωγειανοί στις 13-8-1944, όταν οι Γερμανοί έκαναν ολοκαύτωμα τα Ανώγεια.

Στη μονή ανάρρωσε με τις ευλογίες του ηγουμένου Τιμοθέου Δακανάλη ο σοβαρά τραυματίας του σαμποτάζ της Δαμάστας κατά των Γερμανών στις 8-8-1944 Μανώλης Σπιθούρης από τα Ανώγεια. Το σαμποτάζ αυτό σχεδίασε ο Άγγλος λοχαγός Ουίλιαμ Στάντελεϊ Μος και το εκτέλεσε με την Ανεξάρτητη Ανταρτική Ομάδα Ανωγείων με αρχηγό τον Καπετάν Μιχάλη Ξυλούρη ή Χριστομιχάλη. Θεράποντας γιατρός ήταν ο Γιώργης Δακανάλης και νοσοκόμες σε εικοσιτετράωρη βάση τη Βιργινία Δακανάλη (μητέρα του γράφοντα) και η Θεονύμφη Δακανάλη-Στρατάκη. Επίσης νοσηλεύτηκε στη μονή ο Αθανάσιος Δραμουντάνης, που τραυματίστηκε στο σαμποτάζ που έκανε η παραπάνω ομάδα στην Πυργού Μαλεβυζίου στις 22 Ιουλίου 1944.

Τον Αύγουστο του 1944 οι Γερμανοί συμπτύσσονταν από όλη την Κρήτη στην «Οχυρά Θέση των Χανίων». Τότε δημιουργήθηκε στη μονή της Χαλέπας το κέντρο υγειονομικής περίθαλψης των ανταρτών της «Ανεξάρτητης Αντάρτικης Ομάδας Ανωγείων ο Ψηλορείτης», με τους γιατρούς Γιώργη Δακανάλη, Νικολή Μανούσο, Κώστα Κουνάλη και Νικολή Νταγιαντά κάτοικοι Ανωγείων .

Ο Τιμόθεος Δακανάλης υπήρξε εφημέριος σε διάφορα χωριά του Μυλοποτάμου με τελευταία την ενορία του Καμαριώτη. Συνταξιοδοτήθηκε από το Ταμείο Κληρικών της Ελλάδας Τ.Α.Κ.Ε.

Ξεφυλλίζοντας ένα βιβλίο που μου είχε χαρίσει ο μακαριστός Τιμόθεος βρήκα μια μαντινάδα γραμμένη σε ένα χαρτί με τα ίδια του τα χέρια, είναι το μοναδικό γραπτό του που διασώθηκε:

« Αϊ Γιώργη Καμαριώτη Καστρινέ και Ρεθεμιώτη την καμπάνα σου κτυπούνε,

Τα Χανιά τη νε γροικούνε». Τη μαντινάδα όπως έγραφε το χαρτί την είχε γράψει ο μαντιναδολόγος Γ. Φασουλάς από τα Ανώγεια.

Το 1953 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το μοναστήρι, λόγω ολικής τύφλωσης από γλαύκωμα. Εγκαταστάθηκε στα Ανώγεια στο σπίτι της πρώτης του ανιψιάς Θεονύμφης Δακανάλη-Στρατάκη.

Τότε ήμουνα μαθητής του Δημοτικού Σχολείου, με έβαζε και του διάβαζα εφημερίδες, εκκλησιαστικά βιβλία και τον Καζαμία. Σπάνια μου έκανε εξιστορήσεις σε προσωπικά του περιστατικά ή γεγονότα που συνδέονταν άμεσα με τον ίδιο. Δεν ήθελε να αυτοπροβάλλεται, ήταν πολύ εγωιστής. Αντίθετα αναφέρονταν πολλές φορές σε χριστιανικά θέματα και γεγονότα. Απεβίωσε στις 11-9-1963 σε ηλικία 91 ετών με πλήρη διαύγεια και ταφικέ στο κοιμητήριο των Ανωγείων.

Άφησε παρακαταθήκη στη θεία μου τη Θεονύμφη, να μου δώσει από την πλούσια βιβλιοθήκη του την ιστορία του Ελληνικού έθνους του Παπαρηγόπουλου και δυο ιστορίες της Κρήτης του Ψιλάκη και του Μουρέλλου. Μετά το θάνατο του τα εκκλησιαστικά βιβλία τα δώρισαν στις εκκλησίες των Ανωγείων. Τα υπόλοιπα βιβλία, επιστολές και δικά του χειρόγραφα τα πήγαν στις χωματερές, αγνοώντας την ιστορική τους αξία. Μερικά εκκλησιαστικά βιβλία και παλιές φωτογραφίες από το προσωπικό της μονής που διασώθηκαν, τα παρέδωσα στον τότε υπεύθυνο της μονής πρωτοπρεσβύτερο Θεμιστοκλή Μαρκάκη από το Γαράζο Μυλοποτάμου.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΧΑΛΕΠΑΣ

Η Ιερά Μονή Χαλέπας είναι Σταυροπηγιακή, βρίσκεται πάνω σε ύψωμα και δεσπόζει σχεδόν σε όλο το Μυλοπόταμο. Την κατέστρεψαν οι Τούρκοι το 1646. Ανοικοδομήθηκε υπό του νέου κτήτορα Ιερεμία Σγουρού, «ΜΝΗΣΘΙ ΠΑΝΤΕΣ ΣΓΟΥΡΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ ΜΟΝ. ΙΕΡΕΜΙΟΥ ΝΟΥ ΚΤΙΤΟ (ΑΧΟΓ) 1673. Το καθολικό είναι αφιερωμένο στο Χριστό και γιορτάζει στις 6 Αυγούστου. Πριν από το 1646 ήταν μονή καλογραιών.

Πολύ κοντά βρίσκεται η παμπάλαια Βυζαντινή μονή της Αγίας Μαρίνας με εντυπωσιακές τοιχογραφίες του 14^ου αιώνα άγνωστου ζωγράφου. Στο υπέρθυρο της εισόδου βρίσκεται το οικόσημο της βυζαντινής οικογένειας των Καλλέργηδων. Αυτό σημαίνει ή ότι ήταν κτήτορες της μονής ή την ανακαίνισαν. Η παλαιότερη ιστορική πορεία των δυο μονών Χαλέπας και Αγίας Μαρίνας είναι περίπου κοινή.

Το 1646 καταστράφηκαν και οι δύο μονές από τους Τούρκους και ο ποιητής εκείνου του καιρού Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής περιγράφει με δραματικό τρόπο την περιπέτεια των μοναστηριών. Οι Τούρκοι έγδυσαν τις καλόγριες χάλασαν τα μοναστήρια και κατέστρεψαν τις εικόνες: «Στην εκκλησία του Χριστού και στην Αγία Μαρίνα ταις καλογράδες έπιασαν και όλες ταις εγδύναν τα μοναστήρια των χαλούν τση εικόνες κατασκίζουν και εκείνες να καταπατούν, την πίστη των να βρίζουν». (Πηγές: Βυζαντινές Μνήμες του Νίκου Ψιλλάκη ).

Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Γιατρού Γεωργίου Δακανάλη το 1821 η μονή είχε περίπου 70 μοναχούς με ηγούμενο τον οπλαρχηγό και αρματολό ήρωα Νέστορα Κοκκινίδη από τον Καμαριώτη. Ο Νέστωρας με τους μοναχούς ήταν η παρηγοριά των ενδεών κατοίκων της περιοχής, που είχαν γίνει δουλοπάροικοι των αγάδων Γιουσούφηδων του Αμυγδαλιά. Ο Νέστωρας με τους μοναχούς αντιμετώπιζαν με αποφασιστικότητα και θάρρος τους γενίτσαρους. Ο σπήλιος του Αράπη αποτελούσε το κρησφύγετο τους και πολλοί διερχόμενοι αλλόθρησκοι εύρισκαν εκεί το θάνατο.

Η μονή έμεινε στην εγκατάλειψη και τη φθορά του αδηφάγου χρόνου, όταν κοιμήθηκαν οι τελευταίοι μοναχοί Σωφρόνιος από τα Τσαχιανά, Νεόφυτος και Διάκος αδέλφια από το Χουμέρι και εγκατάλειψε το μοναστήρι ο τελευταίος ηγούμενος Τιμόθεος Δακανάλης το 1953.

Μετά το 2002 άρχισε η αναστήλωση της μονής με πρωτοβουλία του μακαριστού Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Άνθιμου και του μακαριστού αιδεσιμότατου πρωτοπρεσβύτερου Θεμιστοκλή Μαρκάκη από το Γαράζο Πρόεδρο της Διοικούσας Επιτροπής. Το έργο τους αυτό βοήθησαν οικονομικά ο πρόεδρος του Συλλόγου Μυλοποταμιτών Ηρακλείου κ. Χρονιάρης και διάφοροι άλλοι χορηγοί. Το ηγουμενείο αναστηλώθηκε δαπάνες του Γεωργίου Σιγανού το έτος 2007. Η μονή από το 2010 λειτουργεί κανονικά με ένα ιερομόναχο από την Παλαιστίνη.-

Μοίρες 12 Δεκεμβρίου 2012.